Bir üst derece mahkeme türü olan Bölge Adliye Mahkemeleri nedir? Bölge Adliye mahkemeleri görevleri nelerdir? İstinaf mahkemeleri hangi davalarda görevlendirilir? İşte, tüm detayları…
Uzun yıllar yargı sistemimizde yerel mahkemelerce verilen kararların incelenmesi ve denetimi temyiz yolu ile Yargıtay’da gerçekleştirildi. 26.09.2004 tarihinde kabul edilen 5235 sayılı “Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun” ile yasal alt yapısı kurulan Bölge Adliye Mahkemeleri diğer bir ifade ile İstinaf Mahkemeleri 20 Temmuz 2016 tarihinde faaliyete geçerek çalışmalarına başladı.
Bu mahkemelerin faaliyete geçmesi ile istinaf kanun yolu da ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların denetlenmesi açısından yeni bir kanun yolu olarak işlemeye başladı. İşte, istinaf mahkemeleri hakkında bilinmesi gerekenler…
Bölge Adliye Mahkemeleri Nedir?
Bölge Adliye Mahkemesi, ikil derece ceza ve hukuk mahkemeleri tarafından verilen kararlara karşı yapılan istinaf başvurularını incelemekle görevli olan üst derece mahkemeleridir. Bu mahkemelerin, kuruluşları, görevleri, yapıları ve işleyişleri 5235 Sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Bölge Adliye Mahkemesi, istinaf üzerine önlerine gelen davaları maddi ve hukuki açıdan inceleyen ve temyiz öncesi gerekli denetimleri yapan mahkemelerdir.
Bölge Adliye Mahkemeleri Görevleri Nelerdir?
Bölge Adliye Mahkemesi esas olarak, ilk derece ceza ve hukuk mahkemeleri tarafından verilen kesin olmayan hükümlere karşı yapılan istinaf başvurularını incelerler ve karara bağlarlar. Bölge Adliye Mahkemeleri kuruldukları bölgede ceza daireleri ve hukuk daireleri ile görevlerini yerine getirirler. Diğer bir ifade ile her Bölge Adliye Mahkemesinin ceza ve hukuk daireleri vardır.
a) Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin Görevleri
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin görevleri 5235 sayılı Kanun’un 36. Maddesinde ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Madde düzenlemesine göre Hukuk Dairelerinin görevleri;
Adlî yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden (Asliye Hukuk Mahkemeleri, Sulh Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi, Ticaret Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi ve Kadastro Mahkemesi gibi Özel Mahkemeler) verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılan başvuruları inceleyip karara bağlamak,Yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek,Yargı çevresindeki yetkili adlî yargı ilk derece hukuk mahkemesinin bir davaya bakmasına fiilî veya hukukî bir engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı sınırları kapsamının belirlenmesinde tereddüt edildiği takdirde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir hukuk mahkemesine nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar vermek,
Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak olarak belirlenmiştir.
b) Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairelerinin Görevleri
Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Daireleri görevleri 5235 sayılı Kanun’un 37. Maddesinde ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Madde düzenlemesine göre Ceza Dairelerinin görevleri ise;
Adlî yargı ilk derece ceza mahkemelerince (Ağır Ceza Mahkemeleri, Asliye Ceza Mahkemeleri, Çocuk Mahkemeleri gibi) verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak,Yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek,Yargı çevresindeki adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukukî veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkında karar vermek,
Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak olarak belirlenmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararlarına Karşı Temyiz
Bölge Adliye Mahkemelerinin istinaf başvuruları üzerine verdikleri ve kesin olmayan kararlarına karşı da Yargıtay nezdinde temyiz başvurusu yapılabilir. Ancak kesin nitelikte olup, temyiz başvurusu yapılamayan Bölge Adliye Mahkemesi kararları ise şunlardır;
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairelerinin, 2020 yılı için miktar ve değeri 72.072 TL’yi geçmeyen davalara ilişkin kararları kesin niteliktedir ve Yargıtay’a temyize götürülemez.Sulh Hukuk Mahkemesi görev alanında bulunan kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri itibarıyla temyiz edilebilen alacak davaları hariç olmak üzere; Hukuk Muhakemesi Kanunu md.4’te gösterilen davalar ile, özel kanunlarda sulh hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilen davalar ile ilgili istinaf mahkemesi kararları kesin niteliktedir ve Yargıtay’a temyize götürülemez.İlk derece mahkemeleri arasında yetki, görev, merci tayinine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen kararlar kesin niteliktedir ve Yargıtay’a temyize götürülemez.Çekişmesiz yargı işlerine ilişkin verilen ilk derece mahkeme kararlarına yönelik Bölge Adliye Mahkemesi kararları kesin niteliktedir ve Yargıtay’a temyize götürülemez.Soybağına ilişkin davalar hariç olmak üzere, nüfus kayıtlarının düzeltilmesine dair davalara yönelik Bölge Adliye Mahkemesi kararları aleyhine Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılmaz.İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz gibi geçici nitelikteki koruma kararlarına ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararları aleyhine Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılamaz.Miktarı ne olursa olsun adli para cezasına yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararları temyize götürülemez.5 yıl (dahil) veya daha az hapis cezalarına yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararları temyize götürülemez.
Türk Ceza Kanunu veya diğer kanunlardaki üst sınırı 2 yıl hapis cezasını geçmeyen suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin her türlü Bölge Adliye Mahkemesi kararları temyize götürülemez.On yıl ya da daha az hapis cezasını veya adlî para cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemelerince verilen beraat kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine dair Bölge Adliye Mahkemesi kararları temyize götürülemez.Eşya ya da kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına dair ilk derece mahkemeleri kararları ile ilgili olarak istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararları temyize götürülemez.
Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemeleri kararları ile ilgili olarak Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilen bu tür kararlar ya da istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararlar aleyhine de temyiz kanun yoluna gidilemez.
