İş Hukuku kapsamında karşılaşılan hukuki terimler arasında yer alan grev ve lokavt nedir? Grev hakkı ne demektir? Hangi durumlarda lokavt ilan edilebilir? İşte tüm merak edilen yönleriyle “Grev ve Lokavt”…
Grev Ne Demektir?
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 58. Maddesi düzenlemesi kapsamında, grev ne demek:
“İşçilerin, topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına” verilen isimdir.
Toplu iş sözleşmesi yapılması esnasında uyuşmazlık çıkması durumunda, işçilerin sahip oldukları ekonomik ve de sosyal durumlarını, çalışma koşullarını korumak ya da geliştirmek amacı ile, 6356 sayılı Kanun hükümlerine uygun olarak yaptıkları greve de “kanuni grev” denilir.
Kanuni grev için belirlenen koşullar oluşmadan yapılan grev ise “kanun dışı grev” olarak tanımlanır.
Lokavt Ne Demektir?
6356 sayılı Kanun’un 59. Maddesinde ise Lokavtın tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamaya göre lokavt nedir:
“İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak, işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına” verilen isimdir.
Toplu iş sözleşmesi yapılması esnasında uyuşmazlık çıkması ve bunun sonucunda işçi sendikasınca grev kararı alınması durumunda 6356 sayılı Kanun hükümlerine uygun şekilde yapılan lokavta ise “kanuni lokavt” denilir.
Kanuni lokavt için belirlenen koşullar gerekleşmeksizin yapılan lokavt ise “kanun dışı lokavt” olarak tanımlanır.
Kanuni Grev Kararı Nasıl Alınır?
Arabuluculuk süresinin bitiminde işçi ve işveren tarafları anlaşma sağlayamazsa, arabulucu üç iş günü içerisinde durumu tespit eden bir tutanak düzenleyerek, görevli makama sunar ve bu tutanak taraflara tebliğ edilir.
Söz konusu tutanağın tebliğ tarihinden başlayarak altmış gün içerisinde grev kararı alınabilir. Alınan grev kararı ise altı iş günü önceden diğer tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya geçirilebilir. Eğer bu süre içerisinde, grev kararı alınmaz ya da uygulanacağı tarih karşı tarafa bildirilmez ise bu kez toplu iş sözleşmesi yapmaya dair yetki düşecektir.
Kanuni Lokavt Kararı Nasıl Alınır?
Uyuşmazlığın taraflarından olan işveren sendikası ya da sendika üyesi olmayan işveren, alınan grev kararının kendisine tebliğ edilmesi tarihinden başlayarak altmış gün içerisinde lokavt kararı alabilir. Alınan lokavt kararı ise altı iş günü önceden diğer tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya geçirilebilir.
Grev ya da lokavt kararları ile uygulanma tarihleri kararı alan tarafından işyeri ya da işyerlerinde derhal ilan yoluyla duyurulur. İlan edilen zaman diliminde başlamayan grev ya da lokavt ise düşer.
Kanuni grev kararı alınmış bir uyuşmazlık konusunda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı bahse konu uyuşmazlığın çözümü noktasında bizzat arabuluculuk yapabileceği gibi isterse bir kişiyi de taraflar arasında arabulucu olarak görevlendirebilir.
Grev Oylaması Nedir, Nasıl Yapılır?
Alınan bir grev kararının işyerinde ilan edilmesi üzerine, o işyerinde çalışmakta olan işçilerin en az dörtte birinin, ilan tarihinden başlayarak altı iş günü içerisinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama (Görevli Makam, İşyeri toplu iş sözleşmesi için işyerinin, işletme toplu iş sözleşmesi için işletme merkezinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü, birden fazla Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğünün yetki alanına giren işyerlerini kapsayacak grup toplu iş sözleşmesi için ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır) yazılı olarak başvurusu üzerine, söz konusu görevli makamca talebin yapılmasından itibaren altı iş günü içerisinde grev oylaması yapılır.
Yapılan oylamada ise, grev ilanının yapıldığı tarih itibariyle işyerinde çalışan işçiler hesaba katılır. Oylamaya katılan işçilerin salt çoğunluğu eğer grevin yapılmaması yönünde karara varırsa, bu uyuşmazlık için alınan grev kararı da uygulanamaz.
Oylamaya dair itirazlar, oylama gününden başlamak üzere üç iş günü içerisinde mahkemeye yapılır. Yapılan bu itiraz başvurusu, mahkeme tarafından üç iş günü içerisinde kesin olacak şekilde karara bağlanır.
Grev ve Lokavt Yasakları
Grev ve lokavt yasakları ise, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 62. Maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Buna düzenleme uyarınca;
Can ve mal kurtarma işlerinde,Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda,Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde,Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve hastanelerde grev ve de lokavt yapılamaz.
Yine Cumhurbaşkanı, genel yaşamı önemli derecede etkileyen doğa olaylarının gerçekleştiği yerlerde, bu durumun devamı süresince yürürlükte kalmak koşuluyla gerekli gördüğü işyerlerinde grev ve lokavt yapılmasını yasaklayabilir.
Ayrıca başlamış olduğu yolculuğu yurt içinde bulunan varış yerlerinde bitmemiş hava, deniz, hava, kara ve demir ulaştırma araçlarında da grev ve lokavt yapılamaz.
Grev ve Lokavtın Ertelenmesi Ne Demektir?
Karar verilmiş veyahut başlanılmış olan bir kanuni grev veya kanuni lokavt, genel sağlığı ya da milli güvenliği bozucu nitelikte bulunursa Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlık için grev ve de lokavtı altmış gün süreyle erteleyebilir.
Erteleme süresince uyuşmazlık için belirlenmiş arabulucu, uyuşmazlığın çözümü noktasında her tür çabayı gösterir. Erteleme süresi içerisinde taraflar aralarında anlaşmak suretiyle bahse konu uyuşmazlığı özel hakeme de götürebilirler.
Erteleme süresinin bitiminde anlaşma sağlanamazsa, altı iş günü içerisinde taraflardan birinin başvurusu üzerine, söz konusu uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulu tarafından çözülür. Aksi durumda ise işçi sendikasının yetkisi düşer.
Grev ve Lokavtın Uygulanması
İşçiler, greve katılıp katılmama noktasında özgürdürler. Ancak greve katılan işçilerin ve lokavta maruz kalan işçilerin işyerinden ayrılmaları zorunludur. Greve katılmayan ya da katılmaktan vazgeçen işçilerin işyerinde çalışmaları ise engellenemez.
Greve katılan ya da lokavta maruz kalan işçilerin, işyerine giriş ve çıkışı engellemeleri de yasaktır. Ayrıca grev başlamadan önce üretilmiş ürünlerin satılmasına ve de işyeri dışarısına çıkarılmasına da engel olunamaz.
Yine greve katılmayarak çalışmaya devam eden işçilerin ürettikleri ürünlerin iş yeri dışarısına çıkarılmasına ve satılmasına, işyeri için gereken maddelerin, araçların ve gereçlerin işyerine girmesine engel olunamaz.
Grev Hakkı ve Lokavt Güvencesi
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 66. maddesi düzenlemesi uyarınca; Toplu iş sözleşmeleri ile iş sözleşmelerine, grev hakkından ya da lokavttan vazgeçilmesine dair veyahut bunların kısıtlanmasına ilişkin konulacak hükümlerin geçerliliği bulunmaz.
Yine kanuni bir grev kararı alınması sürecine katıldığı, teşvik ettiği, greve katıldığı ya da greve katılıma teşvik ettiği gerekçeleri ile de bir işçinin iş akdi feshedilemez.
