Hedef Maliyetleme, 1970’li yıllarda ortaya çıkan petrol krizi nedeniyle Japon firmalar tarafından geliştirilen satış faaliyetlerinin kontrolünü sağlamaya çalışan bir yönetim sürecidir. Bu süreçte ürün maliyetlerinin düşürülmesi hedeflenerek kar ve maliyet yönetimi yapılır.
Geleneksel maliyet yöntemlerinin zamanla yetersiz kalmaları şirketleri başka arayışlar içerisine sokmuştur. Şirketler yeni maliyet yönetimi arayışlarına devam ederken maliyet yönetimini doğru bir şekilde yaparak belirli bir seviyede kar elde etmek ve rekabette elini güçlendirmek için bir yöntem aramışlardır. Bu arayış sonucunda Hedef Maliyet Yöntemi ortaya çıkmıştır. Türkiye piyasasında 1990’lı yıllardan belli kullanılmaya başlanmıştır. Stratejik bir maliyet ve yönetim süreci olarak
Hedef Maliyetleme Sisteminin Temel Amaçları
Hedef Maliyetlemenin sisteminin temel amaçlarından aşağıda bahsedilmiştir. Hedef maliyetmeleme amaçları şu şekildedir;
İşletmenin tümünün hedef piyasaya uygun hale getirilmesiPiyasanın istediği kalitede ürünler üretmekÜrünün özelliklerini piyasa gözüyle tahmin ederek müşteri tatmini sağlamakYeni mamulleri en uygun zamanda piyasaya takdim etmekMaliyet, fonksiyonellik ve kalite arasında optimal bir bileşimin kurulduğu mamuller sunmaktır.
Hedef Maliyetleme Sisteminde Yeni Ürün Tasarımı Nasıl Gerçekleşir?
Hedef Maliyetleme yöntemi ile yeni bir ürün tasarlanırken ilk olarak müşteri memnuniyeti ve talepleri doğrultusunda ürünlerin planlanması gerekir. Belirlenen Pazar şartları doğrultusunda orta ve uzun dönemi kapsayan hedef karını kapsayan (hedef yatırım maliyetlerini de içeren) hedef maliyetleri belirlenir. Daha sonra kaliteyi ve dağıtımı yaymak için müşteri ihtiyaçlarını karşılarken, yeni ürün tasarımını hedef maliyetlerde başarmak için yöntemler bulmak gerekir.
Günümüzde birçok işletme, düşük maliyetlerle kaliteli ürünler üretebilmek için Hedef Maliyetleme Yöntemi kullanmaktadır. Bu yaklaşıma göre üretilen mamullerin satış fiyatı pazarın durumuna göre belirlenmektedir. Elde edilecek olan kar pazarda belirlenen fiyattan düşülerek mamulün üretilmek zorunda olduğu hedef maliyet düzeyini gösterir. Üretim yapılırken elde edilen maliyet göz önüne alınarak üretim yapılır.
Hedef Maliyetleme Yöntemine Göre Ürün Maliyeti Hesaplanması
Hedef Maliyetleme yönteminde hedef maliyet, pazardaki satış fiyatından istenilen kar marjının çıkarılması ile hesaplanır. Hedef Maliyet = Hedeflenen Satış Fiyatı – Hedeflenen Kâr Marjı Hedef satış fiyatı (Target Price), ürüne alıcıların algılamalarına göre belirledikleri değere bağlı olarak tespit edilen satış fiyatıdır. Hedeflenen kâr marjı (Target Profit), uzun dönemli kâr analizine dayanan kâr marjıdır. Hedef maliyet (Target Cost) ise bir mamule ait beklenen kâr oranını sağlayacak kabul edilebilir maliyet düzeyidir.
Hedef Maliyetlemenin Özellikleri
Hedef maliyetlemenin özellikleri şu şekildedir.
Hedef Maliyetleme yöntemi, üretilecek ürünün tasarım ve planlama aşamasında kullanılır. Bu yöntemdeki amaç piyasadaki rekabet ortamında oluşan maliyetlerden daha düşük bir maliyetle ürün üretebilmek için gerekli olan üretim tekniğini geliştirmektir.Hedef maliyetleme de asıl olan maliyet kontrolüdür. Ürünün üretilmesi için gerekli teknikler belirlendikten sonra, üretime geçilince maliyetlerin kontrol altında tutulması için standart maliyet yöntemi uygulanır.Hedef maliyetleme yönetiminin öncelikle kullanılacağı alanlar, çok fazla çeşitteki ürünü birden fazla parçayla birleştirerek küçük partiler halinde üretim yapılmasını sağlar.Hedef Maliyetleme yöntemi üretim kontrolünde kullanıldığı için muhasebeden ziyade, yönetim ya da mühendislerin görevine daha yakındır. Bu yöntemin başarılı olması için ürün değer mühendisliğiyle birlikte maliyet mühendisliğinin birlikte gerçekleştirilmesini gerektirir.
Hedef Maliyetleme Yönteminin Yararları ve Sakıncaları Nelerdir?
Hedef Maliyetleme yöntemini uygulayan şirketlerin, bu yöntemden elde ettiği yararlar şu şekildedir.
Şirkette çalışan bireylerin maliyet düşürme odaklı hedeflerinin olması, bu hedefe ulaşılması için bireylerin çaba göstermesini olanak sağlar.Hedef Maliyet, şirketin tüm birimlerinin birlikte bu hedefe ulaşmak için çabalıyor olmaları birimlerin birlikte hareket etmelerine olanak sağlar.İşletmenin bütçesinin hazırlanması ve işletme hedeflerine ulaşma konusunda kolaylıklar sağlar.Uygulanacak olan hedef maliyet düzgün bir seviyede belirlenirse çalışanların bu hedefe ulaşma çabaları anlamlaşır.Uygun bir hedef maliyet sistemi iyi bir rekabet aracıdır
Hedef Maliyetleme Yöntemini uygulayan şirketlerin karşılaşabilecekleri sorunlar şu şekildedir.
Ulaşılacak olan hedef maliyet çok fazla ya da çok düşükse çalışanların motivasyonunu olumsuz etkileyebilir.Hedef maliyetler güncel bilgiler ve süreçler doğrultusunda realize edilmez ise para ve zaman kaybına yol açabilir.İşletmelerin hedef satış fiyatı doğrultusunda çalışmalar yürütüyor olması ürün tasarımını ve gelişimini kısıtlayabilir.
Hedef Maliyetleme Uygulama Örneği
Örnek: Saat üreten bir firma yapmış olduğu araştırmalar sonucunda spor tarzında şık bir görünüme sahip bir saat talep ettiklerini belirlemiştir. Yapılan araştırmacılar tüketicilerin bu tür bir saate 200 TL ödeyebileceklerini saptamıştır. Saatin üretim aşaması sonlandıktan sonra pazara ulaşana kadar %15’lik bir fiyat artışı olacağını tahmin ederek saatin satış fiyatını 170 TL olarak belirlemiştir. Satış fiyatı belirlenen saatin hedef maliyetine ulaşırken, %18 kar, %8 genel yönetim gideri olacağı belirlenmiştir.
Yukarıdaki paragrafta verilen bilgilere göre Hedef Maliyeti Hesaplayalım:
Hedef Maliyet=Hedef Fiyat – Hedeflenen Kar – Gider Payları HM=170 – (170 * 0,18) – (170 * 0,08)= 170 – 30,6 – 13,6 = 125,8 TL
Hedef Maliyet Hedef maliyetin belirlenmesi sırasında yapılacak olan çalışmalar şu şekildedir. Ürünün özelliklerinin göreceli ağırlıkları parantez içerisinde verilmiştir.
Stil: Saat tüm durumlarda şık olmak zorundadır ( Stil göreceli önemi: %10).Dayanıklılık: Saat her durumda en az bir yıl ömrü olmalıdır ( Dayanıklılık göreceli önemi: %25).Kolaylık: Saatin kullanımı kolay olmalıdır (Kolaylık göreceli önemi: %30).Fonksiyonellik: Saat normal bir saatin sahip olduğu tüm özelliklere sahip olmalı ve su geçirmez olmalıdır (Fonksiyonellik göreceli önemi %15.Konfor: Saat kullanımı rahat olan ve hafif bir saat olmalıdır (Konfor Göreceli önemi %20)
Tüketici istekleri doğrultusunda üretilecek olan saatin taslağı üzerinde çalışmalar yapmış ve saati oluşturacak olan parçaları belirlemiştir. Bu parçalarla ilgili bilgiler ve bu parçaların satış fiyatı şu şekildedir.
Saatin toplama bandı= 12 TLEnerji kaynağı= 30 TLGösterim Alt sistemi= 40 TLSaatin kendi alt sistemi= 28 TLSaat Fonksiyonellerinin sistemi= 24 TL
Yukarıdaki bilgilere göre Toplam Maliyeti ve bu parçaların Toplam Maliyet içerisinde ki payını belirleyelim.
Parçalar Parça Maliyetleri Top. Maliyet İçindeki Payı Saatin toplama bandı 12 12/134= % 8,96Enerji kaynağı 30 30/134= % 22,38Gösterim Alt sistemi 40 40/134= % 29,86Saatin kendi alt sistemi 28 28/134= % 20,89Saat Fonksiyonellerinin sistemi 24 24/134= % 17,91 Toplam 134 
Yapılan hesaplamalar sonucunda parça maliyetlerinin Hedeflenen Maliyetin üstünde olduğu görülmektedir (125,8 < 134). Bunun için 134 TL değerindeki maliyeti düşürmek gerekmektedir. Bunun için parçaların maliyetlerinin hangilerinin hedef maliyet üzerinde olduğunun hesaplanması gerekir. Saatin üretimi için yapılan pazar araştırmalarına göre saatin parçalarının kendi aralarındaki önem yüzdeleri şu şekildedir.
Saatin toplama bandının diğer parçalara göre önemi % 8Enerji kaynağının diğer parçalara göre önemi % 27Gösterim Alt sisteminin diğer parçalara göre önemi % 29Saatin kendi alt sisteminin diğer parçalara göre önemi % 17Saat Fonksiyonellerinin sisteminin diğer parçalara göre önemi % 19
Yukarıda verilen saat parçalarının kendi aralarındaki önem derecelerine göre hedef maliyet endekslerini hesaplayalım;
Parçalar Parçaların Hedef Maliyet Endeksi (Parçanın diğer Parçalara Göre Önemi/ Top. Maliyet İçindeki Payı) Saatin toplama bandı 0,08 / 0,0896= 0,89Enerji kaynağı 0,27 / 0,2238= 1,20Gösterim Alt sistemi 0,29 / 0,2986= 0,97 Saatin kendi alt sistemi 0,17 / 0,2089= 0,81Saat Fonksiyonellerinin sistemi 0,19 / 0,1791= 1,06 
Yukarıdaki tabloda elde edilen sonuçlar doğrultusunda 1’den büyük olan Enerji kaynağı ve Saat fonksiyonellerinin sistemi ucuza üretildiği anlamı çıkmaktadır. 1’den küçük olan toplama bandı, gösterim alt sistemi ve saatin kendi alt siteminin ise pahalıya üretildiği anlamı çıkar. Hedef Maliyet 125,8 TL olarak tespit edilirken elde edilen maliyet 134 TL olarak belirlenmiştir. Bu nedenle bu maliyetin düşürülmesi gerekir. Bu nedenle Parçaların Hedef Maliyet Endeksi 1’den küçük olan parçaların maliyetlerinin düşürülmesi için çalışılması gerekir. Bu şekilde hedeflenen maliyete ulaşılabilir.
