CHEOPS uzay aracı tarafından keşfedilen tuhaf yıldız, sahip olduğu yörüngesiyle şaşırtıyor. Avrupa’nın gezegenleri incelemekte olan bu yeni teleskobu, bir gezegene ait ilk kez ayrıntılı portresini ortaya koydu. Ancak bu portrenin ortaya konması sonrasına oldukça tuhaf bir durum yaşandı. Bu tuhaf yıldız etrafından eğik bir yörüngede dolanan sıcak bir dünya bulunuyor…
Tuhaf Yıldız ve CHEOPS Uydusu
https://www.youtube.com/watch?v=gBYfwd4E2z4
CHaracterising ExOPlanets Satellite yani kısaca CHEOPS uydusunu, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 2019 yılında, Aralık ayında fırlatmıştı. Bu uzay aracı Nisan ayı itibari ile de bilimsel gözlemler yapmaya başladı. CHEOPS’un tasarlanma amacı ise; uzaya yaşayan uzaylıların varlığına dair kanıtlar bulup, yeni gezegenler keşfetmek değil; bilim insanları için bilim üretmek; gezegenlerin portrelerini ortaya koymak oldu.
CHEOPS projesinde çalışan bilim insanları da tam olarak bu uzay aracının tasarlanma amacına uygun hareket ederek ilk çalışma sonuçlarını sundular. 2018 yılında keşfi yapılan WASP-189b gezegeninin ayrıntılı olarak resmini ortaya koydular. Ancak yapılan gözlemlerin sonucunda WASP-189b’nin tuhaflık taşıyan bir yıldızın etrafına dönmekte olan bir dünya olduğu söylendi. Bu gezegen yıldızla birbirine o kadar yakın ki, yörüngesindeki bir turunu sadece 2,7 dünya gününe eş zamanda tamamlayabiliyor. Ayrıca bu tuhaf yıldız oldukça sıcak ve görünüm rengi de mavi.
Bu projede baş uzman olarak çalışan ve İsviçre Cenevre Üniversitesi’nde astrofizikçi olan Monika Lendi tuhaf yıldız hakkında şu bilgileri veriyor:
‘’Yıldızların etrafından bu kadar sıcak olan sadece bir avuç gezegenin var olduğu biliniyor ve bu sistem açık ara en parlak olanı. Aynı zamana WASP-189B yıldızının önünden veya arasından geçerken gözlemleyebileceğimiz en parlak sıcak Jüpiter olduğu için tüm sistem gerçekten ilgi çekici.’’
CHEOPS Gözlemi
Geçiş ya da transit olarak adlandırılan gözlem yöntemi yani bir gezegenin kendi yıldızının önünden geçerkenki durumunu gözlemleyen yöntem, gezegenlerin yıldızların önünden geçtiği sırada ışığı engellemesi aşamasındaki tespite dayanıyor. NASA’nın da kullandığı Kepler Uzay Teleskobu ile halefi Transititing Exoplanet Survey Satellite yani TESS uydusu da ötegezegenleri tespit etmek amacıyla bu yöntemden yararlanıyor. Genel olarak bir gezegeni, kendi yıldızının ardından geçerken gözlemlemek oldukça zor fakat WASP-189b, diğer gezegenlere göre o kadar parlak ki, bilim inşaları bu gözlemi kolaylıkla yapabiliyor. Bu konu hakkında Monika Lendi şu açıklamayı yapıyor:
‘’Ötegezegen WASP-189b yıldızına çok yakın olduğu için gündüz bölgesi çok parlak ve bu sayede gezegen yıldızının arkasından geçerken azalan ışığı ölçebiliyoruz. Görünüşe göre gezegen, yıldız ışığını çok fazla yansıtmıyor. Bunun yerine yıldız ışığının çoğu gezegen tarafından soğurularak ısınmasına ve parlamasına neden oluyor.’’
Tuhaf Yıldız için Yapılan CHEOPS Çalışma Sonuçları
CHEOPS, yıl içerisinde Mart, Nisan ve Mayıs aylarında olmak üzere toplamda dört kez WASP-189b üzerinde çalışmalar yaptı. Tuhaf Yıldız için dört kez çalışma yapan CHEOPS, bunu yıldızının arkasından ve iki defa da yıldızın önünden olmak üzere geçerken yakaladı. Bilim insanları, elde edilen bu çalışma verilerinden yararlanarak sisteme ait bazı temel özellikleri e hesapladı. Tüm bunların sonucunda ilk olarak gezegenin sahip olduğu sıcaklık tahmini yapıldı. Buna göre gezegenin sıcaklığı 3.200 derece olarak ortaya kondu.
Bu sıcaklık o kadar aşırı ki, bildiğimiz demiri bile gaza dönüştürebilecek bir güce sahip. Ayrıca yapılan tuhaf yıldız çalışmalarının sonucunda gezegenin boyutu da ortaya kondu. Bu gezegen, Jüpiter’in yarıçapının yaklaşık olarak 1,6 katı oranında.
WASP-189b Yıldızı Hakkında Bilgiler
CHEOPS uzay gözlem aracı sayesinde bilim inşaları, WASP-189b hakkında daha ayrıntılı bilgilere sahip olma şansını elde etti. Bu bilgiler hakkında Monika Lendi şu açıklamayı yaptı:
‘’Yıldızın kendisinin de ilginç olduğunu gördük. Tam bir küre değil. Ekvatoru kutuplarından daha büyük ve daha soğuk. Bu da yıldızın kutuplarının daha parlak görünmesine neden oluyor. O kadar hızlı dönüyor ki ekvatorundan dışarı doğru çekiliyor.’’
Tuhaf Yıldız ve WASP-180b Hakkında Tahminler
Güneş Sistemi’nden farklı olarak WASP-189b, yıldızın kutuplarına çok yakın geçecek kadar eğik olan bir yörüngede dolaşmakta. Bilim insanları da bu garip özellik karşısında, gezegenin uzakta meydana geldiğini ve daha sonra da başka bir yıldızın meydana getirdiği büyükçe bir kütleçekimi kuvvetiyle yıldıza yaklaşıp eğimli bir yörüngeye oturduğunu düşünüyor. CHEOPS çalışmasında yer alan bilim insanları, bu ve benzeri çalışmaların teleskobun yapmak için tasarlandığı şey olduğunu dile getiriyor.
