7 Nisan 2021 tarihinde kabul edilen 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu, 17 Nisan 2021 tarihinde Resmi gazetede yayımlanması ile birlikte yürürlüğe girdi. Kamuda yeni işe başlayacak, memuriyete atanacak ve görev alacakları yakından ilgilendiren güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması konusu ise vatandaşlar tarafından sık araştırılan konular arasında yer alıyor. İşte, bu yazımızda yeni yasalaşan güvenlik soruşturmaları ve arşiv araştırmaları hakkında merak edilenleri sizler için bir araya getirdik…
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun Kapsamı
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu; Soruşturma, araştırma ve arşiv çalışmalarının kimler tarafından nasıl yapılacağını, kimler hakkında yapılacağını, araştırma sonucu elde edilecek bilgi ve belgelerin nelerden ibaret olacağını, bunların nasıl kullanılacağını, hangi mercilerin bu işlemlere katılacağını, Değerlendirme Komisyonlarının yapısını, oluşumunu ve çalışma şeklinin nasıl olacağını, elde edilen verilerin saklanma ve silinme sürelerini kapsayan esas ve işlemlerin nasıl yapılacağını kapsıyor ve bu konuları ayrıntıları ile düzenliyor.
Kimler İçin Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılacak?
7315 sayılı Kanun’un 3. maddesi, kimler için arşiv araştırması yapılacağı, kimler açısından ise arşiv araştırması ile güvenlik soruşturmasının birlikte yapılacağı hususlarını düzenliyor. Buna göre;
Statüsüne ya da çalıştırılma şekline bağlı olmaksızın, ilk defa ya da yeniden memuriyete veya kamu görevine atanacaklar hakkında arşiv araştırması yapılacağı,Kurum ve kuruluşların bünyesinde, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları hâlinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği ya da tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri, özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında ise güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılacağı hüküm altına alınıyor.
Arşiv Araştırması Nedir?
7315 sayılı Kanun’un 4. Madde düzenlemesine göre, Arşiv araştırması;
İlgilinin adli sicil kaydının,İlgilinin halen daha kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığının,İlgili yönünden herhangi bir tahdit bulunup bulunmadığının,İlgili hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesinin beşinci ve 231. maddesinin on üçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile ilgili hakkında devam eden ya da sonuçlanmış olan soruşturma veya kovuşturmalar kapsamındaki olguların,İlgili hakkında kamu görevinden çıkarılma veya kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası bulunup bulunmadığının mevcut kayıtlar üzerinden tespit edilmesi çalışmasıdır.
Güvenlik Soruşturması Nedir?
7315 sayılı Kanun’un 5. Maddesine göre ise güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasında yer alan hususlara ek olarak ilgilinin;
Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,
Mevcut kayıtlar ile kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olabilecek yöntemler ile yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesi çalışmasıdır.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Hangi Birimler Tarafından Yapılacak?
Yasaya göre, güvenlik soruşturması ile arşiv araştırması Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı ile Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri tarafından yapılabilecek.
Bu birimlerin, kendilerine iletilen talep ile sınırlı olmak kaydıyla bakanlıklardan, kamu kurum ve kuruluşlarının arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden gereken bilgi ve belgeleri, ilgili hakkındaki kesinleşmiş mahkeme kararlarını, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında alınan kararlarla ilgili hakkında devam eden ya da sonuçlanmış soruşturma veya kovuşturmalar kapsamında yer alan olguları almaya yetkileri bulunacak.
Ancak bu birimlerde yetkilendirilmiş personelin, hukuka aykırı şekilde elektronik ortamda ya da bilgisayar loglarında kişisel veriler ile ilgili sorgulama yapma, log kayıtlarını değiştirme veya silme yetkisi ise bulunmayacak. Bu personel görevi gereği öğrendiği ya da edindiği kişisel bilgi veya belgeleri yetkisiz kişiler ile paylaşamayacak ya da basın ve yayın kuruluşlarına veya diğer iletişim kanallarına veremeyecek.
Değerlendirme Komisyonu Nedir? Görevleri Nelerdir?
Yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması neticesi elde edilen verilerin değerlendirilmesi için “Değerlendirme Komisyonu” kurulacak. Değerlendirme Komisyonu; Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanı tarafından görevlendirilecek bir üst kademe yöneticisinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığında genel sekreter yardımcısının, bakanlıklarda bakan yardımcısının, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin, üniversitelerde rektör yardımcısının, valiliklerde ise vali yardımcısının başkanlığında, teftiş-denetim, personel ve hukuk birimleri ile uygun görülecek diğer birimlerden birer üyenin katılımıyla başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde oluşturulacak.
Milli güvenlik yönünden stratejik öneme haiz olan birim, proje, tesis ve hizmetlerde istihdam edilecekler hakkında yapılacak değerlendirme, ilgili bakanlık veya kamu kurumları bünyesindeki Değerlendirme Komisyonu tarafından yapılacak.
İlgilinin, memuriyet ya da kamu görevlerine uygunluğunun değerlendirilmesini sağlayacak yorum içermeyen olgusal veriler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmak ile görevli birimler tarafından, ilgili kurum ve kuruluş bünyesinde kurulacak Değerlendirme Komisyonuna iletilecek.
Değerlendirme Komisyonu ise kendisine iletilen verilere dair nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı bir şekilde atamaya yetkili amire sunacak ve bu bilgiler eğer mahkemeler tarafından istenirse, talep eden mahkemeye gönderilecek.
