Yargıda yapay zeka kullanımını içeren uygulamalar için Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalar hız kesmeksizin devam ediyor. Bu kapsamda Adalet Bakanı Abdulhamit Gül tarafından gerçekleştirilen sunumda “Adli iş ve işlemlerin hızlandırılması, hata payının ve ihtimalinin ortadan kaldırılması için çalışmalar sürüyor” ifadesine yer verildi. Peki, bu yeni uygulamalar kapsamında Adliyelerde hangi yenilikler ile karşılaşacağız? Yargıda yapay zeka uygulamaları neleri kapsıyor? Dünyada yapay zeka uygulama örnekleri nelerdir? İşte konuya ait tüm detaylar…
Yargıda Dijitalleşme Ne Anlama Geliyor?
Cumhurbaşkanlığı son kabinesi sırasında gerçekleştirilen toplantıda, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül tarafından yargı hizmetlerinde dijitalleşme noktasında yapılan çalışmalara ilişkin bir sunum yapıldı. Adalet Bakanlığı’nın süre gelen pilot uygulamaları sonrası yaygınlaştırmayı planladığı e-duruşma ile birlikte yargıda yer verilmesi düşünülen yapay zeka uygulamaları alanında atılacak adımlarda bu sunumda yer aldı.
Yapılan toplantıda, Abdulhamit Gül yargı hizmetlerindeki dijitalleşme adımlarını ve gelinen son noktayı kabineye aktardı.
1 – Adalet Bakanlığı Bünyesinde Yeni Bir Şube
Yargıda dijitalleşme projesi kapsamında, Bakanlık bünyesinde yalnızca yapay zeka uygulamaları konusunda çalışacak bir şubenin de kurulduğu sunumda bildirildi. Bu şube çalışmaları kapsamında yargı hizmetlerinin hızlandırılması ve hata ihtimalinin sıfırlanması amaçlı uygulamalar üzerinde çalışılacağı vurgulandı.
Bu kapsamda, adliyelerdeki iş yükünün hafifletilmesi, dava açılma ve dilekçe gönderme işlemleri sırasında hataların engellenmesi, uyuşmazlık konusunun hukuki olarak vasıflandırılması, uygulanacak mevzuatın belirlenmesi gibi konularda yapay zeka uygulamalarının da bu şube bünyesinde geliştirilmekte olduğunun altı çizildi.
2 – Yargı Reformu Strateji Belgesi
Yargı ve adalet hizmetlerinin standart, planlama ve hedeflerinin yer aldığı “Yargı reformu strateji belgesi” kapsamında, yargıda yapılması hedeflenen dijital dönüşüm ile ulaşılması planlanan kolaylıklara da bu sunumda yer verildi.
Adalet Bakanlığı tarafından pilot uygulamaları süren ve en kısa süre içerisinde yaygınlaştırılması hedeflenen e-duruşma sistemi sayesinde, hukuk mahkemeleri duruşmalarına adliye dışından görüntülü ve sesli katılım sağlanabileceği belirtildi.
Daha önce başlayan bu çalışmaların küresel Covid-19 pandemisi kapsamında hız kazandığına değinilen bilgilendirmede, söz konusu e-duruşma sisteminden başta avukatlar olmak üzere davalı, davacı, bilirkişi ve tanıklarından yararlanabileceği aktarıldı.
2 – E-Duruşma Sisteminin Kullanımı
Yapılan sunumda, söz konusu sistemin nasıl işlemesinin planlandığı konusunda bilgilendirme yapılırken sistemden beklenen bazı faydalara da değinildi.
Bu kapsamda, hukuk yargılamasında yer alan temel ilkelerden biri olan “yüz yüzelik” ilkesinin istisnası olabilecek görüntülü ve sesli sistemler ile duruşmalara katılımın avukatlardan başlayarak yaygınlaştırılmasının planlandığı anlatıldı. İlk aşamada avukatlar tarafında kullanılabilecek bu sistemin zaman içerisinde dava tarafları, bilirkişiler ve tanıklar açısından da kullanılabileceğine işaret edildi.
3 – Sistemin Sağlayacağı Faydalar
E-duruşma yapılmasının avukatın talebine ve de hakimin kabulüne bağlı olarak uygulanabildiği bu yeni sistemde, elektronik duruşma talebinin duruşmadan 24 saat öncesinden sisteme gönderilmesi gerekiyor. Bu talebin hakim tarafından kabul edilmesi halinde duruşma gün ve saatinde canlı video konferans uygulaması ile e-duruşma gerçekleşiyor. Duruşma iş ve işlemlerinin kayıtlarının da tutulduğu sistemde güvenlik ise üst düzeyde sağlanıyor.
Bu sayede yargılama hizmetlerinde önemli ölçüde emekten ve zamandan tasarruf yanında, adalet hizmetlerinin daha kolay ve zahmetsiz alınabilmesinin de önü açılıyor. Yine bu sistem ile hukuk yargılamalarının daha az maliyet ile daha kısa sürede tamamlanacağı öngörülüyor. Nihai olarak bu sistem ile sunulacak adalet hizmetlerinden vatandaşların memnuniyetlerinin artması, adliyelere gitmeden hizmet alabilmeleri amaçlanıyor.
4 – Yapay Zeka Kullanılan Dünya Uygulamaları
Yargı alanında çeşitli yapay zeka sistemleri konusunda başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere İngiltere ve Almanya gibi ülkelerde uygulama örnekleri bulunuyor. Bu bağlamda İngiltere ve Almanya’da polis birimleri yapay zeka kullanımı ile suçu işlenmeden önce tahmin ederek engellemeye yönelik çalışmalar yapıyor. Yine ABD’de bazı eyalet mahkemelerinde belirlenecek cezanın süresi ve failin tekrar suç işleme ihtimalinin tespitinde yapay zeka yazılımları kullanılıyor. Bu konudaki en çarpıcı örneği ise İngiltere’de yapay zeka ile verilen her beş kararın dördünün mahkeme kararları ile örtüşmesi oluşturuyor.
