İnsanların çeşitli ihtiyaçları için üretilmiş ancak günümüzde kullanılmayan, modası geçen ya da bozulan elektronik ürünlerin tamamına elektronik atık denir. Teknolojinin hızlı bir şekilde gelişmesi bu atıkların oranını da ciddi ölçüde artırmıştır. Doğada ve çöplerde birçok kullanılmayan elektronik eşyaya rastlamak mümkündür.
Bir zamanlar ulaşması güç gibi gözüken telefonlar çöplüklerden çıkar oldu. Mutfak gereçleri veya bilgisayar parçaları farklı köşelerden çıkmaktadır. Tüm bu atık maddeler teknolojinin atığı olarak görülür. Ve genelde de bu malzeme atıkları maalesef doğayı öldürmektedir. Atığın artması ile de çevresel sorunlar ortaya çıkmaktadır.
Her geçen gün teknolojik ürünlerin artması ve gelişmesi ile de eski ürünler çöpe atılmaya devam ediliyor. Belki de insanlar çevreye verdiği zararı bilmediği için bu atıkları doğaya bırakmaya devam ediyor. Bu durum böyle devam ederse çok kötü sonuçları olacağı yapılan araştırmalar ile ortaya konuyor.
Çeşitli Elektronik Atıklar ve Etkileri
En çok karşılaşılan teknoloji atıkları arasında CD, DVD, PC ekranı, televizyon, bilgisayar ve yazıcı gibi pek çok ürün grubu bulunuyor. Bu ürün gruplarının içeriğinde eser miktarda elementler ve geri dönüştürülebilir pek çok madde bulunur. Bununla birlikte plastikler, ağır metaller, klorlu çözücüler, kurşun ve cıva gibi pek çok toksik madde içerirler.
Bu maddelerin doğada atık olarak bulunması insan sağlığı açısından büyük riskler taşır. Çevreye verdiği zarar yanında bu maddelerin geri dönüşümü sonrası büyük fırsatlar edinilmiş olur. Her elektronik atık profesyonel bir ekip tarafından geri dönüştürülmelidir.
Atık Yönetimi ve Atıkların Sınıflandırılması
Teknolojik atıkların sınıflandırılması sonrasında bu ürünlerin fonksiyonel yapısı, boyutları ve çevresel etkilerine göre farklı ürün grupları ortaya çıkarılmış olur. Isı düzenleme araçları, ekranlar, lambalar ile küçük ve büyük ev araçları bu atık sınıflandırılmasındaki yerini alır. Bir elektronik ürün pazara sürüldükten sonra bir şirket veya kurum tarafından satın alınarak pazara girer. Bu süreç ile birlikte atık yönetimi aşaması başlamış olur.
Bu ürün kullanıcı tarafından alınıncaya kadar stok durumundadır. Bir ürün kullanıcı eline geçtikten sonra elektronik malzeme atığı durumuna dönüşür. Ürün kullanılmayacak hale gelince ya da eskiyince e-atık oluşmuş olur. Nitelikli bir atık yönetimi sayesinde ürünün takibi yapılırsa tüm elektronik atıklar toplanabilir.
Elektronik Atık Nasıl Toplanır?
Elektronik malzeme atıklarının toplanma süreci yasalarla oluşturulduğunda nitelikli bir atık yönetimi gerçekleşebilir. Devlet eliyle gerçekleşen çalışmalar ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarının çalışmaları ile e-atık toplama sürecinde birkaç farklı senaryo söz konusudur. Bu senaryolar arasında şunlar yer alır:
1- Resmi Elektronik Atık Geri Toplama Sistemi
Bu sistemde biratık, kamu kuruluşları ya da elektronik üreticileri tarafından geri toplamaya tabi tutulur. Evden e-atık toplama servisi ya da belediye atık toplama noktaları ile bu işlem gerçekleşebilir.
2- Yerleşim Yeri Atığı İşleme Sistemi
Bu sistemde kullanıcılar herhangi bir ayrım yapmadan tüm ürünleri çöp konteynerlerine atarlar. Çöplerin içerisinde elektronik malzeme atığı için ayırma ve toplama işlemleri yapılır.
3- Resmi Geri Toplama Sistemi Dışında Toplama
Bu sistemde atıklar toplanarak gelişmekte olan ülkelere gönderilir. Bir e-atık bu ülkelerde farklı şekillerde değerlendirilerek ticareti yapılır.
Elektronik Atık Toplama Noktaları
Bazı özel ve kamu kuruluşları evlerden veya iş yerlerinden elektronik malzeme atıklarını toplamak için kampanya düzenlemektedir. Kampanya kapsamında müşterilerinden veya halktan kullanmadıkları eski elektronik eşyaları alarak yeni cihazlarda indirim yapılıyor ya da farklı uygulamalar yapılyor.
Atıkları toplayan noktalar arasında;
TeknosaTurkcellTÜBİSADALO 181PTTTEGV gibi noktalara müracaat edebilirsiniz.
Elektronik Atıklar Geri Dönüştürülebilir mi?
Geri dönüşüm sektörü çok farklı noktalara gelmiş durumda. Hemen hemen her ürün tekrar tekrar işlenerek yeni ürünlerin yapımı için hammadde olarak kullanılabiliyor. Bunun için de farklı atık noktaları ve geri dönüşüm çöp noktaları oluşturuluyor.
Buralardan toplanan maddeler geri dönüşüm merkezlerine gelerek ayrıştırılıyor ve kullanılacak hale getiriliyor. Elektronik atık olarak alınan ürünler de yine aynı mantık ile geri dönüştürülmek üzere kullanılıyor. Her bir madde farklı aşamalardan geçirilerek kullanılacak hale getiriliyor. Kimileri yeni ürünlerin hammaddesi olurken kimileri de farklı amaçlar için kullanılıyor.
