Ülkemizde yapılan yayınların denetlenmesi noktasında zaman zaman tartışmalara neden olan RTÜK, vatandaşlar tarafından merak edilen bir üst kuruldur. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) ismini çoğu kez televizyon ya da radyolardan kaldırılan programlar ya da yayın kuruluşlarına ve programlara verilen cezalar nedeniyle duyuyoruz.
Bu yazımızda, özel radyo ve televizyonların ülkemizde yayın hayatlarına başlamalarından sonra toplum değerlerinin korunması ihtiyacı ve amacıyla kurulan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yani RTÜK hakkında merak edilenleri yanıtlayacağız. Peki, akıllara takılan yönleri ile RTÜK Nedir? Bu kurulun görev, yetki ve sorumlulukları nelerdir? RTÜK üyeleri nasıl ve kim tarafından seçilir? İşte, tüm detaylarıyla Radyo ve Televizyon Üst Kurulu…
RTÜK Nedir?
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) esas itibari ile ülkemizdeki yayıncı kuruluşların faaliyetlerini düzenleyen ve denetleyen, gerekirse de çeşitli yaptırımlar uygulama yetkisine sahip olan bir üst kuruldur. Daha kısa bir tanım ile RTÜK, Türkiye’de faaliyette bulunan tüm televizyon ve radyo yayınlarını ve yayıncıları denetleyen bir kamu kuruludur.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, ülkemizde özel radyo ve televizyon yayınlarının başlaması üzerine bu yayınları düzenleyen, mülga “3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un” 13 Nisan 1994 günü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmesinden sonra, 20 Nisan 1994 günü 21911 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile kurulmuştur.
RTÜK Üyeleri Kim Tarafından, Nasıl Seçilir?
Ülkemizde yer alan üst kurullardan biri olan ve önemli görev ve yetkilere sahip bulunan Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu tarafından siyasi partilerin gösterdikleri adaylar arasından seçilirler.
Özerk ve aynı zamanda tarafsız bir kamu tüzel kişiliğine sahip olan RTÜK, TBMM tarafından seçilen dokuz üyeden oluşur. RTÜK üyelerinin görev süreleri ise altı yıldır. RTÜK üyelerinin üçte biri iki yılda bir yapılan seçimler ile yenilenir. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, kendi aralarından bir başkan ile bir başkan vekili seçerler. Başkanlık süresi ise iki yıldır.
RTÜK Görev ve Yetkileri Nelerdir?
RTÜK faaliyetlerini esas itibari ile, “6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un”, 15 Şubat 2011 günü TBMM’de kabul edilerek yasalaşması sonrası bu kanun çerçevesinde yürütür. Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun sahip olduğu görev ve yetkileri, “6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un” 34. maddesi kapsamında belirlenmiştir.
Buna göre; RTÜK, bu Kanun ve mevzuat ile kendisine verilen görev ve yetkileri yine kendi sorumluluğu altında bağımsız bir şekilde yerine getirir ve yetkilerini kullanır. RTÜK, 6112 sayılı Kanun ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde RTÜK’e tahsis edilmiş mali kaynakları görev ve yetkilerinin gerektirdiği ölçü ile sınırlı olmak kaydıyla serbestçe kullanır.
Ancak RTÜK Sayıştay denetimine tabi bir üst kuruldur. RTÜK’ün malları Devlet malı hükmüne sahiptir ve bu nedenle haczedilemezler. Ülkemizde karasal, sayısal, kablo, uydu, IPTV ve internet ortamı üzerinden yayın yapmak isteyen kuruluşlara yayın lisansları ve yayın izinleri Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından verilir.
6112 sayılı Kanunun 32. maddesi uyarınca RTÜK tarafından yayıncı kuruluşlar hakkında uygulanan idari yaptırımlar ise uyarı, program durdurma, idari para cezası ve artırımlı idari para cezasıdır. Ayrıca yapılan ihlalin niteliğine, tekrarına ve ağırlığına göre, geçici yayın durdurma ya da yayın lisansının iptali cezası da söz konusu olabilir.
RTÜK tarafından yayını durdurulan programların yerine ise, aynı yayın kuşağında ve reklamsız bir şekilde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına RTÜK tarafından hazırlattırılacak kültür, eğitim, kadın – çocuk hakları, trafik, uyuşturucu ve zararlı alışkanlıklar ile mücadele, gençlerin fiziksel ve ahlaki gelişimi, çevre eğitimi ve Türk Dilinin güzel kullanımı gibi konularında programlar yayınlanır.
RTÜK, programlara yayınından önce müdahale edemez, ancak programları yayınlanmasından sonra denetleyebilir. Yapılan denetimde izleyici şikâyetleri ve başvuruları da dikkate alınır ve gerekirse RTÜK tarafından müeyyide uygulanır. Üst Kurulun bütün kararları ise idari yargının denetimine açıktır.
