Yıllık ücretli izin hakkı, iş hukuku alanında oldukça tartışılan konular arasında yer alıyor. İşçinin temel hakları arasında yer alan bu konu hakkındaki tüm merak edilenleri yazımızda sizlerle buluşturuyoruz. Peki, iş hukukunun temel konularından biri olan bu hak nedir? Hangi süreler ile kullanılabilir?
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Nedir?
Bir çalışanın izin kullanmaksızın ve ara vermeden sürekli bir şekilde çalışabilmesi hem biyolojik hem de psikolojik açıdan mümkün değildir. Bu nedenle iş hukukunun şekillenmeye başladığı ilk yıllardan itibaren çalışanların izin hakkı farklı yasal düzenlemeler ile hep gündemde olmuştur.
Bu kapsamda, herhangi bir iş kolunda görev alan işçinin, hem bedenen hem de psikolojik olarak daha sağlıklı çalışabilmesini sağlamak gerekir. İş verimini arttırması belirli süreler ile dinlenmesine bağlıdır. İşte bu şekilde çalışan işçilere verilen ve kıdemleri de göz önünde bulundurularak belirlenen, yıllık olarak ve ücret ödemesi de yapılan izinlerdir.
Yıllık izin konusu 4857 sayılı İş Kanunu ile Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği kapsamında düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre işverenlerin, çalışanlarına belirlenen kurallar dâhilinde yıllık ücretli izinlerini kullandırmaları yükümlülükleri arasında yer alır.
Yıllık Ücretli İzin Hakkına Yönelik Yasal Düzenleme
4857 sayılı İş Kanunu 53. Maddesinde yapılan düzenlemede;
“İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir” hükmü getirilmiştir.
Bu düzenleme kapsamında bir çalışanın ücretli olarak yıllık izin yapma hakkına sahip olabilmesi için ilk şart bir yıllık kıdeme sahip olması gerekliliğidir.
Yine aynı maddede yer alan, ücretli yıllık izin hakkından vazgeçilemez hükmü gereğince işçinin bu izin hakkından vazgeçmesi mümkün değildir. Yani örneğin bir işçi herhangi bir işe başlarken yazılı olarak ücretli yıllık izin hakkından vazgeçtiğine dair beyanda bulunamaz. Bulunsa dahi bunun bir geçerliliği yoktur ve işçi ücretli yıllık izin hakkını kullanabilir.
Ancak nitelikleri nedeniyle bir yıldan daha az süren mevsimlik ya da kampanya işlerinde çalışanlar açısından İş Kanununun ücretli yıllık izine dair hükümleri uygulanamaz.
Yıllık Ücretli İzin Süreleri
Bahse konu ücretli yıllık izin sürelerinin belirlenmesinde ise çalışanın hizmet süresi göz önüne alınır. Buna göre;
Bir yıl ile beş yıl arasında (beş yıl dahil olmak üzere) hizmet süresi olanlara on dört günden az,Beş yıldan fazla on beş yıldan az hizmet süresi olanlara yirmi günden az,On beş yıl (dahil) ve daha çok hizmet süresi olanlara yirmi altı günden az ücretli yıllık izin verilemez.
Ancak yer altı iş kollarında çalışan işçilerin bu belirlenen yıllık izin sürelerine dörder gün ilave edilir. Yine iş kolu ayrımı olmaksızın on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerin izinleri yirmi günden az olamaz. Aynı şekilde elli ve daha yukarı yaşa sahip işçilere kullandırılacak ücretli yıllık izin süresi ise yirmi günden daha az olamaz.
Bu şekilde işçinin kıdemine göre belirlenen asgari yıllık ücretli izin süreleri iş sözleşmeleri ya da toplu iş sözleşmeleri ile arttırılabilir.
Yıllık Ücretli İzin Noktasında Gerekli Olan Hizmet Sürelerinin Hesabı
Ücretli yıllık izine hak kazanabilmek ve kullanılacak iznin süresinin belirlenmesi için gerekli olan hizmet süresinin hesabında baz alınan noktalar vardır. Hesaplama yapılırken işçinin aynı işverene ait bir ya da birden çok iş yerlerindeki tüm çalışma süreleri toplanarak dikkate alınır.
Yine ücretli yıllık izin süresinin belirlenmesi için gerekli olan hizmet süresine;
Eklenir ve bu sürelerde hizmet süresinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulur.
Yıllık Ücretli İzin Uygulaması
Yine 4857 sayılı İş Kanunu madde 56 hükmü uyarınca yıllık izin süreleri işveren tarafından bölünemez. Yani bir başka ifade ile yıllık iznin tam olarak ve ücretli bir şekilde verilmesi gerekir. Ancak işveren ile çalışanın anlaşması durumunda yıllık izin bölünerek çalışana kullandırılabilir. Fakat bu bölümlerden birinin on günden az olmaması gerekir.
Ayrıca işverence yıl içinde çalışana verilen diğer ücretli veya ücretsiz izinler, yıllık izin süresinden düşülemez. Yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında izin süresine denk gelen hafta tatili, genel tatil, ulusal bayram günleri verilecek izin süresinden sayılmaz.
Yıllık izinlerini iş yerinin bulunduğu yerden başka bir yerde geçirmek isteyen işçilerin istemde bulunmaları gerekir. Ve ayrıca bu hususu belgelemeleri şartı istenir. Gidiş ve dönüşlerinde yolda geçirecekleri süreleri karşılamak için işveren toplam dört güne dek ücretsiz izin vermek zorunluluğundadır.
Yıllık İzinde Çalışma Yasağı
4857 sayılı İş Kanunu madde 57 düzenlemesine göre,
“İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır”hükmüne yer verilmiştir. Ve bu düzenleme uyarınca çalışan izin öncesi alabilir.
Yine aynı kanunun 58 maddesi de yıllık ücretli izin kullanan çalışanın izin süresinde ücret karşılığı olarak bir işte çalışamaz. Çalıştığının anlaşılması halinde, işçiye ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
