Hukuk sistemimiz içerisinde çokça karşılaşılan ortaklığın giderilmesi ya da bir başka ifade ile izalei şuyu davası merak edilen bir konudur. Bu dava, elbirliği ya da paylı mülkiyete konu taşınır ya da taşınmaz mallarda ortakların paydaşlığına son veren bir dava çeşididir.
Peki, ortaklığın giderilmesi davasının koşulları nelerdir? Aynen taksim yoluyla ya da satış usulüyle izale-i şuyu nasıl yapılır? İşte konuya dair bilinmesi gerekenler…
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Taraflar
Paylı mülkiyete konu olan malların paydaşlarının ortaklığına son verilir. Kişisel mülkiyete geçmeyi sağlayan ortaklığın giderilmesi davasında, açılacak dava söz konusu taşınmaz mala ortak durumunda bulunan tüm paydaşlara karşı açılır.
Ortak mülkiyete konu gayrimenkule yönelik paydaşlardan herhangi biri ortaklığa son verilmesi amacıyla bu davayı açabilir. Aralarında anlaşma yolu ile ortaklığa son verilemeyen durumlarda ise bir yol vardır. Paydaşlardan herhangi biri diğer tüm paydaşlar aleyhine ortaklığın giderilmesi davası açmak suretiyle ortak mülkiyetin bitirilmesini isteyebilir.
İzalei şuyu davası nda söz konusu mala paydaş olanların tümünün yer alması bir zorunluluktur. Bahsi geçen taşınmaz mala paydaş olanlardan birinin ölmüş olması durumunda ise bu kişinin tüm mirasçılarının ortaklığın giderilmesi davasına dahil edilmeleri gereklidir.
Aynen Bölünme yani Taksim Sureti ile Ortaklığın Giderilmesi
Türk Medeni Kanunu 699/2. Maddesi düzenlemesinde;
“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır” hükümlerine yer verilmiştir.
Bu yasal düzenleme kapsamında izalei şuyu davası, ortaklık ya aynen taksim yani bölünme ya da satış suretiyle sonlandırılır. Bu davada, taraflardan sadece birinin talepte bulunması aynen taksim yolu ile ortaklığın sonlandırılması açısından yeterli olur. Bu şekilde bir aynen taksim yani bölünme talebi mahkeme hakimine ulaştığında bakacağı bazı noktalar vardır. Hakim ilk başta söz konusu ortak mülkiyete konu taşınmazın aynen bölünme imkan ve şartları olup olmadığına bakar.
Aynen bölünerek malın paylaştırılması talepli davalarda, bu istemin karşılanması için bahse konu taşınmazın büyüklüğü, niteliği ve yüzölçümü gibi özelliklerine bakılır. Pay ve paydaş sayısı da göz önüne alınarak taksiminin mümkün olup olmadığına bakılır. Yine tarım ve imar mevzuatı açısından da arazilerin bölünüp bölünemeyeceği araştırılır. Taksim sonucu taşınmaz önemli ölçüde bir değer kaybına uğrayacak olursa aynen bölüştürme yoluna gidilmez.
Aynen taksimle paylaştırmanın mümkün olması halinde bölünen parçaların değerlerinin birbirlerine denk düşmemesi durumunda değeri az olan parçalara ivaz verilir. Yani para eklenmek suretiyle denkleştirme sağlanır.
İzalei Şuyu Davası: Satış Suretiyle Bedelin Bölüşülmesi ile Ortaklığın Giderilmesi
Bahse konu taşınmaz malın aynen bölünme ile taksiminin mümkün olmadığı durumlarda ortaklık, bahse konu taşınmazın satışı ve bedelinin bölüşülmesi suretiyle giderilir. Bu satış işlemleri icra dairesi ya da satış memurluğu vasıtasıyla ve açık arttırma yolu ile yapılır.
Ancak tüm paydaşların oybirliği ile razı olması durumunda satış yalnızca ortaklar arasında yapılabilir. Satış sonrası elde edilen bedel ise payları oranında ortaklara dağıtılır.
Muhdesatın Aidiyeti Davası
Ortaklığın giderilmesi davasına konu olan taşınmaz üzerinde yapı, bina, tesis ve ağaç tarzı bütünleyici parçaların bulunması durumu olabilir. Bunların mülkiyetinin kime ait olduğu noktasında anlaşmazlık varsa bu uyuşmazlık ayrı bir dava konusu olur.
Bu davalara Muhdesatın Aidiyeti davası adı verilir. Böyle bir dava açılması durumunda ortaklığın giderilmesi davasından önce söz konusu davanın neticelenmesi beklenir. Çünkü ortaklığın giderilmesinde bütünleyici parçalarda göz önüne alınarak taksim ya da satış suretiyle ortaklığın sonlandırılması gerekir.
İzalei Şuyu Davası Yetkili Mahkeme Hangisidir?
Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Ortaklığın giderilmesi yani izalei şuyu davası matbu harca tabi olan bir dava türüdür. Bu dava sonucunda vekalet ücretleri ve yargılama giderleri davanın taraflarına payları oranında yükletilir. Bu bağlamda davayı açan paydaş tarafından en başta dava harç ve giderleri ödenmek zorunda kalabilir. Fakat dava sonucunda bütün hissedarlara payları oranında bu giderler yansıtılır.
Ortaklığın giderilmesi davası ortak ya da elbirliği ile mülkiyetten ferdi mülkiyete geçişi sağlayan ve tüm ortak ve paydaşların haklarını eşit şekilde koruyan bir dava çeşididir. Bu davalarda kazanan ya da kaybeden taraf bulunmaz.
