Aile hukuku alanındaki önemli konulardan biri olan velayet, özellikle boşanma davalarında ve ortak çocuk sahibi olan boşanan eşlerde karşımıza çıkıyor. Vatandaşlar tarafından da çok araştırılan velayetin değiştirilmesi davası ile ilgili merak edilenleri, bu yazımızda yanıtlayacağız. İşte merak edilen yönleriyle “Velayetin Değiştirilmesi Davası”…
Velayet Nedir?
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu düzenlemeleri kapsamında, velayet; çocuğun bakımı, korunması, eğitimi ve öğretimi ile temsil edilmesi görevlerini kapsar. Yine, anne ve babanın velayeti altındaki çocuğun kişiliklerinin gelişimine ve mallarına yönelik hakları, ödevleri, yükümlülükleri ve yetkileri de velayet kapsamında değerlendirilir.
Çocuk, 18 yaşını doldurursa veya evlenerek ya da 15 yaşını doldurup mahkeme kararıyla reşit olursa, çocuk üzerindeki velayet de sona erer.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Ne Demektir?
En genel tanımıyla velayetin değiştirilmesi davası, yaşı küçük ortak çocuk üzerinde kendisine velayet verilen ana ya da babadan, velayet hakkının alınarak diğer tarafa verilmesi amacıyla açılan dava türüdür.
Velayetin değiştirilmesi, Türk Medeni Kanunu’nda sayılan sebeplerle ve benzeri hallerde, ancak dava açılmak suretiyle mümkündür.
Velayetin Değiştirilmesi Davası Şartları Nelerdir?
Velayetin değiştirilmesi davası açılabilmesinin ilk ve en önemli koşulu, ortak çocuk üzerindeki velayetin daha önce anne ya da babadan birine verilmiş olması şartıdır.
Bu davanın açılabilmesi, çocuğun ya da velayet hakkını elinde tutan tarafın durumunda esaslı ve sürekli bir değişiklik olmasına bağlıdır.
Yine bu davanın açılabilmesi için, meydana gelen değişiklik nedeniyle çocuğun menfaatinin zedelenmiş olması da gereklidir.
Ayrıca velayet altında olan çocuk, durumu kavrayabilecek düzeye gelmişse, çocuğun da dinlenmesi ve velayet konusunda görüşünün alınması gerekir. Yargıtay uygulamasına göre; çocuk açısından bu yaş, sekiz yaş ve üzeridir.
Velayetin Değiştirilmesi Nedenleri Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu (TMK) 183. maddede velayetin değiştirilmesine ilişkin örnek sebepler sayılmıştır. Madde düzenlemesine göre; velayeti elinde tutan ana ya da babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması durumunda velayet, hakim tarafından resen ya da ana ve babadan birinin istemi üzerine değiştirilebilir.
Ancak TMK 183. maddede sayılan nedenler dışında da benzer sebepler ile velayetin değiştirilmesi kararı verilebilir. Mesela, velayet hakkının kötüye kullanılması, diğer tarafla kişisel ilişki kurulmasının engellenmesi gibi çocuk menfaatini zedeleyici nedenlerle de velayet değiştirilmesi kararına hükmedilebilir.
Velayetin değiştirilmesine yönelik davalarda, en temel olgu ve dikkat edilmesi gereken husus, reşit olmayan çocuğun menfaatinin ne gerektirdiğidir. Daha basit bir anlatımla, velayetin değiştirilmesi sebepleri söz konusu olsa bile çocuğun üstün menfaati velayetin değiştirilmesini gerektirmiyorsa, velayet değiştirilmez.
Örneğin, velayet hakkına sahip anne ya da baba yeniden evlenirse, bu husus tek başına velayetin kaldırılmasını gerektirmez. Böyle bir durumda, çocuğun menfaatinin ne gerektirdiği tespit edilir ve çocuğun üstün menfaatine göre bir karar verilir.
Ana ve babanın, her ikisinden de velayet kaldırıldığı durumlarda ise ortak çocuğa vasi ataması yapılır ve velayet yetkilerini atanan vasi, yasal sınırlar içinde kullanır.
Yine önemle belirtmek gerekir ki; velayet kaldırılsa dahi, velayet hakkı kaldırılan anne ya da babanın, çocuğun bakım ve eğitim giderlerini karşılama veya yardımcı olma yükümlülüğü devam eder.
Velayetin Değiştirilmesi Davası için Görevli Mahkeme Hangisidir?
Velayetin değiştirilmesine dair davaları görmekle yetkili olan mahkemeler, Hukuk sistemimizde aile hukukuna ilişkin davaları bakma yetkisi bulunan aile mahkemeleridir. Bu davalar, çocuğun menfaatinin gerektirdiği durumda herhangi bir süreye tabi olmaksızın açılabilir.
