Neden bayan değil kadın demeliyiz? Son yıllarda üzerinde sıklıkla tartışılan konulardan biri haline geldi kadın mı bayan mı sorunsalı… Bu tartışmanın gereksiz yere abartıldığını, kasıtlı olarak feminist bir tartışma haline getirildiğini düşünenler kadar cinsel kimlik ayrışması için kullanıldığını düşünenler de var. Ne denirse densin, cinsiyetçi ayrımın son bulması için toplumdaki cinsiyetçi söylemlerin de önüne geçilmesi gerekiyor. İşte, neden bayan değil kadın denmeli 20 maddede açıkladık!
1 – Neden Bayan Değil Kadın ? Çünkü Kadın ve Erkek Cinsiyet Belirtmek için Kullanılır
İlk sırada belirtmekte fayda var. Kesin olan bir şey var ki; kadın ve erkek kelimeleri, kişilerin cinsiyetini belirtmek amacıyla kullanılır. Bu nedenledir ki doğumdan itibaren nüfusta erkeklerin cinsiyet hanesinde erkek, kadınların cinsiyet hanesinde kadın yazılır. Bayan değil!
2 – Bay ve Bayan Kelimeleri Hitaptır
Bay ve bayan kelimeleri, cinsiyeti ortaya koymak için değil, hitap olarak kullanılır. Eğer cinsiyetin belirtilmesi gereken bir durum yoksa elbette bayan diyebilirsiniz. Örneğin; Bay Ahmet diyebileceğiniz gibi hitap amacıyla Bayan Buse de diyebilirsiniz.
3 – ‘’Bayan’’ Seslenmek için Kullanılmaz
Toplumda en çok rastlanandan bir seslenme şekli olarak kulaklarımız ‘’Bayan, bakar mısınız?’’ cümlesine aşina ancak doğru değil. Eğer biri ile konuşmak için seslenmeniz gerekiyorsa pekala ‘’Hanımefendi, bakar mısınız?’’ diyebilirsiniz. Eğer cinsiyeti erkek olan bir kişiye ‘’Bay, bakar mısınız?’’ demiyorsak, cinsiyeti kadın olan birine de ‘’Bayan, bakar mısınız?’’ dememeliyiz.
4 – Neden Bayan Değil Kadın Konusunda Karşı Çıkılan Kelime Değil; Zihniyet
Neden bayan değil kadın tartışmaları sizlere abartı ve gereksiz geliyor olabilir. Ancak nedene odaklanırsanız buradaki haklılığı anlayacaksınız. Genel olarak toplumumuzda ‘bayan’ ve ‘kadın’ kelimeleri, ayrılıkçı hatta cinsel kimliğe yönelik ayrım yapmak amacıyla kullanılıyor. Ve böyle bir ayrımı, bir başkasına yapmak asla düşmüyor.
5 – Kadın Yerine Bayan Demek Kibarlık Değildir!
Niyetiniz kötü olmayabilir, kadın-bayan kelimelerini kasıtlı olarak kullanmıyor ve hatta kibarlık olsun diye kadın yerine bayan diyor olabilirsiniz. Eğer böyle ise size bayan kelimesini kullanmanın kibarlık olduğunu düşündüren şey ne? Kadın yerine bayan demede kibarlık nerede? Bunun bir kibarlık olduğunu size kim söylüyor? Bu yanlış kibarlık algısı tamamen erkek egemen bir sistemin dayatması. Çünkü kadına kadın demek kabalık değil!
6 – Kadın-Kız Ayrımını Yapmak Bir Başkasının Görevi Değil!
Neden bayan değil kadın konusunda en vahim durum; kadın-kız ayrımının vurgulanması. Bekaret durumuna göre hitap kullanmak kimsenin de haddi değil. Kadın olmanın ve kadın demenin utanılacak bir yanı olmadığı gibi bu ayrımı yapmak da kimseye düşmüyor. Nasıl ki bekaret durumuna göre erkeklere başka bir hitap, unvan kullanılmıyorsa ve bu durum toplumda sorgulanmıyorsa, kadınlara bunu dayatmak hiç de doğru değil!
7 – Kadın – Kız Ayrımı Diye Bir Şey Yok!
Kadının cinsiyetini belirleyen tek kelime ‘kadın’dır. Çünkü kız diye bir cinsiyet yok. Tıp dilinde de bu dişi ve erkek olarak geçiyor. Eğer ‘Küçük yaştaki çocuğa da kadın mı diyelim?’ kafasıyla düşünüyorsanız zaten o yaş grubu için doğal olarak kullanılan kelimeler kız ve oğlan.
8 – Kadın Ne Demek | Kadın Kime Denir | Kadın TDK Anlamı : Erişkin, Dişi İnsan
Türk Dil Kurumu’nda kadın kelimesi; erişkin, dişi insan şeklinde tanımlanıyor. Gördüğünüz gibi burada cinsel açıdan herhangi bir ayrıntı yok. Yani neden bayan değil kadın sorusuna bu cevapla da ikna olmayı deneyebilirsiniz. Çünkü TDK’ya göre kadın, 18 yaşını doldurmuş olan her dişi bireydir. Kıza kadın demek garibinize gidiyorsa, TDK’ya bakabilirsiniz.
9 – Bayan Değil Hanımefendi!
Eğer buraya kadar ikna olmadıysanız, kadın yerine bayan kelimesini kullanma alışkanlığınızı değiştiremeyeceğinizi düşünüyorsanız, bayan yerine ‘Hanımefendi’ kelimesini tercih edebilirsiniz. Eğer amacınız ‘kibarlık’ ise hanımefendi kelimesini kullanmanız daha iyi olacaktır.
10 – Neden Bayan Değil Kadın Tartışmalarını Değersizleştirmeyin
Bu tartışma size abartılan feminist bir tartışma gibi geliyor olabilir. Çünkü kadın-kız ayrımı yapmak için kadın veya bayan kelimelerini tercih eden zihniyet, konuşma diliyle zihniyetlerini toplumda empoze etmeye çalışıyor. Bu nedenle, bu cinsiyetçi yaklaşımın karşısında durmak ve bunu basitleştirmemek için değersizleştirmemek gerekiyor.
11 – Kendisine Kadın Değil Bayan Denilen Kadınlar Haksız Değil
Toplumdaki cinsiyetçi yaklaşım nedeniyle, bayan diye hitap edilen kadınların buna tepki göstermesi oldukça normal. Çünkü eğer tepki verilmezse bu durum git gide normal bir hal olacak. Bu nedenle ‘bayan’ derken kibar olduğunuzu düşünmeyin.
12 – Erkek Egemen Toplumun ‘Namus’ Algısı
Erkek egemen toplumlarda ‘kadın’ denildiğinde genel olarak akla ilk; kadının medeni durumu ya da daha da kötüsü ‘namus’u söz konusu oluyor. Sırf bu nedenle bile neden bayan değil kadın konusunda tartışmalar sürüyor. Çünkü kadının tamamen kendine özel hayatı, bir kelime ile kategorize edilemez!
13 – Neden Bayan Değil Kadın Konusunda Örneklerden Yola Çıkın
https://www.youtube.com/watch?v=NFbQCFCtaZs
‘Neden bayan yerine kadın demeliyim, bayan demek daha kibar bir kullanım’’ diye düşünüyorsanız örneklerden yola çıkın. Örneğin; 8 Mart Dünya Kadınlar Günü, bayan değil. Türkiye Kadınlar Basketbol Ligi, bayanlar ligi değil. Mağazalarda kadın reyonu var, bayan değil.
14 – Bayan ve Kadın Arasındaki Farklar Nedir
Belirttiğimiz gibi bayan, bir kişi için cinsiyet belirtmeden hitap edilmesi gereken durumlarda kullanılabilir. Ama eğer cinsiyet belirterek konuşulacaksa tercih edilmesi gereken; kadın kelimesi.
15 – ‘Kadın’ Demek Çok Daha Renkli
Her şeyden öte kadın kelimesi, bayan kelimesinden çok daha kulağa güzel geliyor, çok daha ahenkli. Sırf daha güzel bir kelime olduğu için bile bayan demek yerine kadın tercih edilmeli.
16 – Bayan Kelimesi Atatürk Tarafından Onaylanıyor mu?
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kadına verdiği önemi ve değeri bilmeyen yoktur. Ancak Atatürk’ün bir sözü üzerine Atatürk’ün bayan kelimesini onayladığı öne sürülüyor. Bunun kaynağı ise şu cümleleri:
‘’Bay ne demektir, biliyor musun? Dur bekle, cevabını ben vereyim. Saygıya, hürmete layık insan, erkek demektir; bayan da aynı saygı ve hürmete layık olan kadın demektir. Bundan böyle artık erkeklere bay, kadınlarımıza bayan diye hitap edeceğiz.’’
Atatürk’ün sözlerini buraya kadar alan kişiler, kötü niyetli bir şekilde Atatürk’ün de ‘bayan’ kelimesini tercih ettiğini söylüyor. Ancak bu sözlerin devamı var. Atatürk’ün bu sözlerini işeten ve bir kişi soruyor:
‘’Peki, kadınlara bayan dediğimizde hem madam hem matmazel mi olacak? Matmazele de ayrı bir hitap daha iyi olmaz mı Paşam?’’
Biliyorsunuz ki madam ve matmazel ayrımı, kadının evlenmiş ya da evlenmemiş olmasına göre yapılıyor. Bu soru üzerine Atatürk’ün bayan ve kadın kelimeleri hakkındaki net görüşü ortaya çıkıyor. Çünkü Gazi Mustafa Kemal şu cümleleri kuruyor:
‘’İbrahim belki haklısın ama bir kadını evlenmeden önce ve sonrasında iki ayrı insan saymak bence çağdışı bir olaydır. Bugünkü medeniyette bu, düşünülemez.’’
Ama Mustafa Kemal Atatürk yine de bu düşüncesini millete dayatmadı. 1935 yılında Soyadı Kanunu ile birlikte ağa, hoca, hacı, hafız, hazret, paşa, efendi, bey kelimeleri toplumda ayrışmaya neden oluyor diye kaldırdı ancak ‘bay, bayan’ kelimelerinin kullanılması zorunluluğunu koşmadı ve bunu kanun maddesine eklemedi. Atatürk, konu hakkında kişisel düşüncesini beyan etti ve son kararı ‘’Kararı milletim versin’’ diyerek Türk milletine bıraktı.
17 – Bayan Kelimesinden Neden Rahatsız Olunuyor ?
Neden bayan değil kadın, neden bayan kelimesinden rahatsız olunuyor; çünkü bu iki kelime, kadınların medeni durumlarına hatta bekaret durumlarını ortaya koymak için yaygın olarak kullanılıyor. Tıpkı ‘’Kadın mıdır kız mıdır’’ cümlesinde olduğu gibi!
18 – Kıza Kadın Demek Doğru mu?
Eğer bahsettiğiniz 18 yaşın altındaki dişi biriyse zaten TDK, bu kişilere kız denmesini söylüyor. Tıpkı 18 yaş altı erkeklere oğlan denmesi gerektiği gibi.
19 – Bayan Kelimesinin Kökeni
Bayan kelimesi, erkekler için hitap amacıyla kullanılan bay kelimesinden türetildi. Bu kelime, Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanı sonrasında İngilizce’deki Ms. Hitabının karşılığı olarak kullanılmaya başlandı.
20 – Sonuç: Neden Bayan Değil Kadın
Sonuç olarak eğer cinsiyetçi ayrımın olmadığı bir toplum hayal ediyorsak, içerisinde cinsiyetçilik barındıran tüm konuşmalardan kaçınmalıyız. Bayan kelimesi de bunlardan biri. Çoğu zaman kadının aşağılanması amacıyla özellikle yapılan bu ayrımın son bulacağı, kadının kadın olmaktan gurur duyacağı, utanmayacağı, kadının hakettiği saygıyı göreceği günlere!