Evlilik sözleşmesi ya da diğer bir ifade ile mal rejimi sözleşmesi, evlenecek çiftleri ve halen evli olanları yakından ilgilendiren ve halk arasında çok merak edilen hukuki konular arasında yer alır. Peki, mal rejimi sözleşmesi ne demektir? Nasıl yapılır? İşte konuya dair merak edilenler…
Evlilik Sözleşmesi Nedir?
Evlilik sözleşmesi yani mal rejimi sözleşmesi, evlenme ile kanuni olarak uygulanan ‘Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi’ dışında başka bir mal rejiminin benimsenmesine imkan veren bir sözleşme türüdür. Evlilikten önce ya da evlendikten sonra eşler arasında yapılabilen ve ancak 4721 sayılı Türk Medeni Kanununda sayılan mal rejimlerinden birini seçebilmeye imkan veren mal rejimi sözleşmesi (evlilik sözleşmesi) ile evlilik birliği süresince ve sonrasında tabi olunacak hukuki mal rejimi belirlenir.
Hukuk Sistemimizde Kanuni Mal Rejimi
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 202. madde kapsamında, hukuk sistemimizde kanuni mal rejimi olarak “edinilmiş mallara katılım rejimi” belirlenmiştir. Aksini istemeyen ve bu konuda bir sözleşme yapmayan eşler, evlilik birliği içinde kanuni mal rejimine yani edinilmiş mallara katılım rejimine tabi olurlar. Yani malların yönetim ve paylaşımında bu rejim esasları uygulanır. Bu kanuni mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılım rejimi”, evlilik sonrası eşlerin kazandıkları mallar her iki eşin de ortak malı olarak kabul edilir. Evlilik öncesi eşlerin sahip oldukları malları ise kişisel mal olarak kabul edilir ve eşler kendi isteğine göre tasarruf edebilirler. Bu kapsamda bilinmesi gereken hususlardan biri olan edinilmiş mal nedir? Kişisel mal nedir? Ayrımına ayrıntılı olarak bakalım.
a- Edinilmiş Mal Nedir?
Evlilik birliği süresince her iki eşin karşılıklı olarak dayanışması ve yardımı ile edindikleri malları, ‘edinilmiş mal’ olarak kabul edilir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) 219. Madde düzenlemesinde de
“Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir” şeklinde tanım yapılmıştır.
b- Kişisel Mal Nedir?
4721 sayılı TMK 220. Maddesinde ise, kişisel mal tanımlanmıştır. Buna göre,
Mal rejimi başlangıcı öncesinde eşlerden birine ait olan ya da sonradan miras yoluyla veya karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen mallar, eşlerden biri için kişisel kullanıma yarayan eşyalar, manevi tazminat alacakları ile kişisel malların yerine geçebilecek değerler kişisel mal olarak kabul edilir.
Seçimlik Mal Rejimleri
Mal rejimi sözleşmesi yani evlilik sözleşmesi ile kanuni mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılım rejimi” yerine seçilebilecek mal rejimleri ise şunlardır;
Türk Medeni Kanunu 242. Maddesinde düzenlenen “Mal Ayrılığı Rejimi”,Türk Medeni Kanunu 244. Maddesinde düzenlenen “Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi”,Türk Medeni Kanunu 256. Maddesinde düzenlenen “Mal Ortaklığı Rejimi”,
Türk Medeni Kanununda sayılan bu rejimlerden birini eşler evlilik öncesinde veya evlilikten sonra evlilik sözleşmesi yapmak suretiyle, kanuni mal rejimi yerine seçebilirler. Bu şekilde sözleşme ile seçilen rejim, eşlerin mallarının yönetimi ve ayrılık durumunda paylaşımında uygulanır. “Mal ayrılığı rejiminde”; evlilik süresince edinilen mallarda kişisel mallar gibi değerlendirilir. Bu rejimde taraflar mallarını korumak isterler ve paylaşmak istemezler.
Bir eş, evlilik birliğince edinilen mallar yönünden de diğer eşe ait malı paylaşamaz. “Paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde”; bir eş, diğerinde bulunan malını geri alabilir, yine bir eş diğer eşin malına katkı sağlamışsa bu oranda bir bedeli diğerinden talep edebilir. Ortak kullanımda olan mal ve yatırımlar ise eşler arasında eşit şekilde paylaştırılır. “Mal ortaklığı rejiminde” ise; evlilik birliği sırasında edinilmiş mallar yanında eşlerin kişisel malları da ortak olarak kabul edilir ve eşler arasında yarı yarıya paylaştırılır.
Evlilik Sözleşmesinin Niteliği
Eşler, tabi olmak istedikleri mal rejimini yalnızca kanunda belirtilen yazılı sınırlar kapsamında seçebilirler, değiştirebilirler veya kaldırabilirler. Yani eşler Türk Medeni Kanunu kapsamında sayılmayan bir sözleşmeyi yapamaz ve farklı bir evlilik sözleşmesi sistemini kabul edemezler. Daha başka bir deyişle eşler ya kanuni mal rejimini (edinilmiş mallara katılma) kabul edebilirler yahut seçimlik mal rejimlerinden ( mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı) birini seçebilirler. Bunların dışında başkaca bir mal paylaşım sistemini ise belirleyemezler.
Evlilik Sözleşmesi Ne Zaman Yapılabilir?
Evlenecek ve hayatlarını birleştirecek olan çiftler evlenme işlemleri öncesinde ya da evlenme aşamasında bu sözleşmeyi yapabilirler, evli çiftlerin ise evliliklerinin devam ettiği müddetçe evlilik sözleşmesi yapma hakları daima bulunur. Yani bu sözleşme evlilikten önce veya evlilikten sonra istenilen zamanda yapılabilir.
Evlilik Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Evlilik sözleşmeleri yani diğer bir ifade ile mal rejimi sözleşmeleri, noter huzurunda düzenleme ya da onaylama şeklinde yapılabilir. Düzenleme şeklindeki evlilik sözleşmesi kapsamında eşler notere başvururlar ve burada eşlerin katılımı ile düzenlenen sözleşme metnini imza ederler. Onaylama şeklindeki evlilik sözleşmesi ise, eşlerin daha önce hazırlamış ve imzalamış oldukları sözleşme noter huzurunda imzaların eşlere ait olduğu tespit edilerek onaylanır.
Ayrıca ikinci bir yöntem olarak eşler noter dışında, evlenme başvurusu esnasında seçtikleri mal rejimini yazılı bir şekilde evlendirme memuruna bildirebilirler. Mal rejimi sözleşmesi evlilik birliği içerisinde oldukça önemli bir hukuki konudur. Eşlerin yasal haklarını tam anlamı ile bilerek tabi oldukları mal rejimini seçmeleri de aynı oranda önem taşır.
