İnsan beyni ve algı konusundaki çalışmalar bizleri yeni kavramlarla tanıştırıyor. Bu yazımızda “Pareidolia nedir” ya da bir başka ifade ile “hatalı anlam yükleme” veya “görsel sanrı” ile ilgili merak edilenleri sizler için bir araya getirdik.
Peki, pareidolia ne demektir? Hangi durumlarda oluşur? Pareidolia ile algıda seçicilik arasında nasıl bir ilişki vardır? İşte tüm merak edilen detayları ile pareidolia nedir konusu…
Pareidolia Nedir?
En kısa tanımı ile pareidolia nedir bir şeyi ya da bir şekli aslında olmadığı başka bir şeye benzetmek olarak tarif edilebilir. Bu anlamda, bir kişi gördüğü bir şekli daha aşina olduğu başka bir şeye benzetir.
Özellikle bulutlarda gördüğümüzü sandığımız şekiller pareidolia’nın tipik bir örneğini oluşturur. Ancak birçok farklı yerde insanlar pareidolia denen durumla karşılaşabilirler. Bir tür apofeni (apofeni yani apophenia; ilk olarak ünlü Alman Nörolog ve Psikiyatrist Klaus Conrad tarafından ortaya atılmıştır ve ilgisiz şeyler arasında anlamlı bağlantılar kurma ve algılama eğilimi anlamına gelir) örneği olan pareidolia, genellikle net bir şekilde görülemeyen cisim veya şekilleri, daha önceden bilinen bir cisme benzetme olarak karşımıza çıkar.
Julian Huxley ve Carl Sagan gibi önemli bilim insanlarının da üzerinde fikir yürüttüğü pareidolia da, en sık karşılaşılan durum ise şekilleri insan yüzüne benzetme olgusudur.
Rastgele oluşan şeylerin ve şekillerin, aslında bir anlamları bulunmasa da, insan beyninin sahip olduğu bilgi-işlem özelliklerinden dolayı anlamlıymış gibi algılanması yani pareidolia nedir konusu oldukça sık görülen sıradan bir insan eğilimidir.
Pareidolia Neden Oluşur?
Pareidola nedir, neden oluşur? İnsan beyni, etrafımızda gördüğümüz şeyleri ve şekilleri, bildiğimiz diğer şeylere benzetme eğilimindedir. Çünkü insan açısından, şekilleri tanımak ve ayırt edebilmek önemli bir avantaj sağlar ve bu konuda bir seçilim baskısı vardır.
İşte bu nedenle, bulutlara baktığımızda birçok farklı şekil görebilir, herhangi bir şekli ya da nesneyi insan yüzüne ya da bildiğimiz diğer bir şekle benzetebiliriz.
Pareidolia, bulutlarda olduğu gibi uzay görüntülerinde de sıklıkla karşımıza çıkar. Örneğin Ay ya da Mars yüzeyinde görülen şekilleri bir şeylere benzeterek onlara anlam yükleme de oldukça fazla görülen bir durumdur. Yine kelebek kanatlarında görülen şekilleri sayılara benzetme, doğada bulunan bir nesneyi bilinen bir şekille ilişkilendirme de sık görülen pareidolia örnekleridir.
Pareidolia ve Algıda Seçicilik
Görsel İllüzyonun yani pareidolia nedir kısmında bir diğer önemli ayrıntı ise algıda seçicilik durumudur. Örneğin, insan yüzlerce bulut arasından, bildiği bir şekle benzettiğini seçerek ona odaklanır. Yine görülen onca farklı şekil arasından örneğin bir yüze benzeyen şekil ilgisini çeker.
Bu yazımızda konu aldığımız pareidolia oluşumunda, insan beyninin gözümüzden gelen verileri en hızlı şekilde, bildiği kalıplara uydurma çalışmasının en tipik örneğini görürüz.
Fakat unutulmamalıdır ki, önceleri psikolojik bir rahatsızlık olarak görülen pareidolia, insan beyninin gördüğü şekilleri bildiği nesnelere benzetme eğilimidir ve hemen hemen herkeste görülebilir. Ancak bu durum normal psikolojiyi etkiler bir boyuta ulaşırsa, bu durumda profesyonel destek alınması gerekebilir.
