Çağımız teknolojileriyle dijitalleşen hayatlarımızda, internet yoluyla bildiğimiz hakaret içerikli suçlar ile farklı mecralarda karşılaşma durumu ortaya çıkabiliyor. İnsan onur, şeref ve saygınlığına yönelen hakaret suçunu da, her geçen gün kullanımı artan ve artık yaşantıların vazgeçilmez bir alanı olan sosyal medya üzerinden sıkça işlenebilen bir suç olarak görüyoruz. Gerek sosyal medya üzerinden fake hesaplar ile sağlanan güven hissi ve gerekse de klavye üzerinden yazmanın basitliği, bu suçların sosyal medyada hakaret suçu işlenmesini kolaylaştırıyor. Peki, bu ağlar üzerinden hakaret suçları, ceza hukuku ve bilişim hukuku sistemimiz içinde nasıl cezalandırılır?
Türk Ceza Kanunu Kapsamında Hakaret Suçu
işlenen hakaret suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ’nun Şerefe Karşı Suçlar bölümü içerisinde ve 125. Maddede düzenlenmiştir. TCK 125/1 madde metni aynen
“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir”
hükmünü içerir.Yine aynı maddenin 2. Fıkrası
“Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur”
hükmünü getirmiştir.Ayrıca aynı maddenin 4. Fıkrasında ise
“ Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır”
hükmü yer alır.
Sosyal Ağlar Üzerinden Hakaret
Günümüzde oldukça sık kullanılan Instagram, Facebook, Twitter, YouTube gibi çok sayıda sosyal ağ üzerinde bazı kullanıcıların, kişilerin onur ve saygınlıklarına saldırır şekilde paylaşımları ve hakaret içeren sözleri ile ne yazık ki karşılaşmak mümkün oluyor.
Ceza Kanunumuz düzenlemesi ve sistemi içerisinde hakaret suçu hem huzurda hem de gıyapta (kişinin yokluğunda) işlenebilen bir suçtur.Bu suçun huzurda işlenmesi hali, hakarete konu sözlerin doğrudan ve aracısız şekilde mağdura yöneltilmesi şeklinde gerçekleşir. Bu kapsamda, hakaretin mağduru muhatap alan sesli, yazılı ya da görüntülü bir ileti ile işlenmesi de huzurda hakaret olarak kabul edilir. (Örneğin telefonla, sms ya da e-posta yoluyla hakaret).
Kişinin yokluğunda hakaret yani gıyapta hakarette ise suçun en az üç kişinin ihtilatıyla (duyabileceği, görebileceği, erişebileceği ya da iletilebileceği şekilde) işlenmesiyle suç gerçekleşir.
Genel özelliklerine değindiğimiz hakaret suçunun, Twitter ve Facebook gibi sosyal ağlar üzerinde mesaj atılarak direk mağdurun huzurunda ya da paylaşımda bulunarak mağdurun gıyabında işlenmesi mümkündür. Yani sosyal ağın kullanım özelliklerine göre hakaret suçu direk mağdura iletilerek huzurunda ya da başkaları tarafından da görülebilecek şekilde mağdurun gıyabında işlenebilir.
Hakaret suçu sosyal medyada herkesin görebileceği şekilde yani alenen işlenmişse TCK 125/4 maddesi uyarınca cezada altıda bir oranında artırım yapılır.
Hakaret Suçunda Şikayet Şartı
Sosyal medya üzerinden hakarette genel hakaret suçu gibi soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı bir suçtur. Suç mağdurunun hakaret eylemini öğrendikten sonra 6 ay içinde şikayet hakkını kullanması gerekir. Bu süre geçtikten sonra yani mağdurun eylemi öğrendikten sonraki 6 ay sürenin dolmasıyla şikayete bağlı suç yönünden şikayet zamanaşımı dolmuş olur. Ancak kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçlarında şikayet şartı aranmaz ve bu suçlar şikayete tabi olmaksızın soruşturulur ve kovuşturulur.
Başvuru Usulü
Hakaret suçunun mağduru olan kişi, şikayet hakkını ister kolluk makamları önünde ( polis, jandarma) ya da direk Cumhuriyet Savcılığı 'na başvuru yoluyla kullanabilir. Şikayet sözlü olarak ya da yazılı bir dilekçe ile ilgili makamlara iletilir. Sözlü başvurular bu makamlar önünde tutanağa bağlanarak imzalanır.
Şüphelinin Tespiti
Sosyal medya ağları üzerinden hakaret eylemlerinde failin belirlenmesi önem taşıyan bir konudur. Sosyal medya üzerinden kişi açık kimliği ile bu hakaret eylemini gerçekleştirebileceği gibi sahte ya da fake hesaplar üzerinden de hakarette bulunabilir. Bu konuda başvurulacak yöntem ise şüphelilerin eylemlerini gerçekleştirdikleri IP adresleri üzerinden tespitlerinin ve kimliklerinin belirlenmesi olarak karşımıza çıkar. Suç soruşturmakla görevli makamlar bu çalışmaları şikayet üzerine hakaret suçları açısından da gerçekleştirirler.
Hakaret Suçlarında Manevi Tazminat
Hakaret suçları açısından mağdurların şikayet haklarını kullanarak faillerin cezalandırılmasını sağlama hakları yanında ayrıca, kişilik haklarının ihlali sebebi ile manevi tazminat talebinde bulunma hakları da vardır. Manevi tazminat istem ve davaları açılarak, hakarete uğrayan kişi, zedelenen kişilik hakları nedeniyle belirli bir miktar manevi tazminat talebinde bulunabilir. Tazminat miktarı, mahkeme hâkimince, tarafların sıfatlarına, makamlarına, sosyal ve ekonomik durumlarına, eylemin ağırlığına ve diğer ölçütlere göre belirlenir.