Ölüme bağlı tasarruflar, miras bırakan kişinin ölümünden sonra sonuçlarını doğuran ve nitelikleri itibariyle ölen kişiye ait arzu ve son isteklerin geride kalan kişilere iletilmesine imkan veren hukuki işlemlerdir. Bir miras bırakan kişinin kendi malları üzerinde, ölümünden sonra sonuçlarını doğuran bu arzu ve isteklerini ilettiği hukuki işlemler ise “ Vasiyetname ” ve “ Miras Sözleşmesi ” olarak karşımıza çıkar.
Ölüme Bağlı Tasarruf Çeşitleri Nelerdir?
Türk Hukuk sisteminde ölüme bağlı tasarruflar iki türlü düzenlenmiştir. Yasal olarak koşulları belirlenen bu hukuki işlemler ise Miras Sözleşmesi ve Vasiyetnamedir. Bu iki işlem arasında bazı esaslı noktalarda farklılıklar bulunur.
Bu iki işlem arasındaki belki de en önemli fark ise, miras bırakan kişi Vasiyetname ile terekede tek taraflı olarak tasarrufta bulunabilirken, Miras Sözleşmesi iki tarafın katıldığı bir işlemdir.
Saklı Pay Nedir? Nasıl Sınırlama Getirir?
Miras bırakan ancak belirli sınırlamalar dahilinde kendisine ait mallar üzerinde ölümüne bağlı olarak tasarrufta bulunabilir. Yani sınırsız bir şekilde tereke üzerinde miras bırakan kişinin tasarrufta bulunma hakkı yoktur.
Ölen kişiye ait miras üzerinde eşinin, altsoyunun (çocuk, torun), anne – babasının ve kardeşlerinin sınırları yasal hükümlerle çizilmiş oranlarda saklı payları bulunur. İşte bu saklı paylar vasiyetname ya da miras sözleşmesi kapsamı dışında kalırlar ve bu saklı paylara miras bırakan dokunamaz. Bu belirtilen saklı pay dışında kalan kısım içinse, miras bırakan vasiyetname düzenleyebilir veya miras sözleşmesi yapabilir ve dilediğince tasarrufta bulunabilir.
Vasiyetname Nedir ? Koşulları Nelerdir?
Miras bırakana ait son istekleri gösteren, mirasın paylaşımını miras bırakanın istekleri uyarınca düzenleyen Vasiyetname, genel şart olarak yazılı olur. Ancak bazı özel durumlarda ve koşullarda sözlü şekilde yapılabilmesi de mümkündür.
Vasiyetnameler açısından bakıldığında;
Bu işlem, sonuçlarını miras bırakanın gerçekleşen ölümü ile doğurur.Bu işlem tek taraflıdır ve miras bırakan kişi gerçekleştirir.15 yaşını bitirmiş olan ve ayırt etme gücü de bulunan herkes vasiyetname düzenleyebilir.
Bu şekilde bir vasiyetname düzenleyen kişi, herhangi bir koşul ile bağlı olmaksızın, dilediği zamanda yine tek taraflı ve serbestçe vasiyetname üzerinde istediği sayıda değişiklik yapabilir. İsterse eklemelerde bulunabilir, isterse bazı kısımları çıkarabilir yahut vasiyetnameyi geri alabilir.
Vasiyetname Çeşitleri
Vasiyetname konusunda hukuk sistemimiz sınırlı şekilde düzenlenebilme kuralı getirmiştir. Bu kapsamda yalnızca üç şekilde düzenlenebilme imkanı bulunur. Bunlar ise;
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 532 ile 537. Maddeleri kapsamında düzenlenen Resmi Vasiyetname,Aynı kanunun 538. Maddesinde düzenlenen El yazılı vasiyetname,Yine aynı kanunun 539. Maddesinde düzenlemesi yapılan Sözlü Vasiyetnamedir.
Bu kapsamda Resmi Vasiyetname, resmi bir memurca ( Sulh Hakimi, Noter veya kanunla kendisine yetki tanınmış görevli) düzenlenen ve iki tanığında katıldığı resmi belgedir.
El Yazılı Vasiyetname ise miras bırakan kişinin tüm metnini el yazısı ile yazdığı yine tarih kısmı ve imzanın da el yazısı ile belgeye geçtiği bir vasiyetname türüdür. Bu vasiyetnamenin düzenlemesini ancak okuma yazma bilen kişiler gerçekleştirebilir. Okuma yazma bilmesine rağmen bir engel sebebi ile yazı yazamayanda bu vasiyetnameyi düzenleyemez.
Sözlü Vasiyetname ise ancak yakın ölüm tehlikesi durumunda, ulaşım imkanı olmaması, hastalık yahut savaş gibi olağanüstü hallerin varlığı halinde, resmi veya el yazılı vasiyetname düzenleme imkanı bulunmadığı durumda başvurulabilme şansı olan istisnai bir vasiyetname türüdür.
Miras bırakan, önce gerçekleştirdiği bir vasiyetnameyi geçersiz kılacak bir işlemde bulunmaksızın yeniden bir vasiyetname düzenler ise, yeni vasiyetname öncekini tamamlar nitelikte değilse yeni düzenlenen vasiyetname öncekinin yerini alır.
Miras Sözleşmesi
Miras sözleşmesi ise Türk Medeni Kanunu 527. Maddede düzenlenen, iki taraflı yapılabilen bir ölüme bağlı tasarruf türü olarak karşımıza çıkar. Miras sözleşmesi ile ölüme bağlı tasarrufta bulunan kişinin,
Ayırt etme gücünün bulunması,Ergin olması ve yasal olarak kısıtlı da bulunmaması gerekir.
Miras sözleşmesinin yapılabilmesi ise, yalnızca resmi vasiyetname için belirlenen şekli şartlara uyularak mümkündür. Yani miras sözleşmesi ancak bir resmi memurca ve iki tanık önünde ilgililerin katılımı ile yapılabilir.
Miras Sözleşmesi ile Vasiyetname Arasındaki Farklar
Vasiyetname düzenlemek için 15 yaşını bitirme ve bununla beraber ayırt etme gücüne de sahip olma yeterlidir.Miras sözleşmesinde ise reşit olma, bununla birlikte ayırt etme gücünün bulunması ve kısıtlı da olmama koşulları gerekir.Vasiyetname düzenlemesi resmi, el yazılı ve sözlü olarak yapılabilir.Miras sözleşmesi ise yalnızca resmi şekilde düzenlenebilir.Vasiyetname tek taraflı bir ölüme bağlı tasarruf işlemidir. Miras bırakan ölüm anına kadar vasiyetnameyi istediği gibi değiştirebilir, geri alabilir, ekleme ya da çıkarma yapabilir.Miras sözleşmesi ise iki taraflı bir işlem olarak gerçekleşir ve istisnai bazı haller dışında tek taraflı da geri alınamaz.
Bu şekilde ölüme bağlı tasarruf türleri vasiyetname ve miras sözleşmesi olarak, yasal düzenlemelerle Hukuk sistemimiz kapsamında tüm ayrıntıları ile Türk Medeni Kanununda düzenlenmiştir ve kabul edilmiştir.
Ekstra olarak
Genel olarak miras hukuku veya bahsi geçen yasalarda yer alan kanunlar doğrultusunda vasiyetini gerçekleştirmek isteyenler, istedikleri halde kendi lehine olabilecek bir vasiyetname yaparak mirasını nasıl paylaştıracağını yazdırabilir. Vasiyet sahibinin ölümünden sonra ise vasiyeti yerine getirme işlemlerini mirasçılar gerçekleştirebilirler. Yani kişi kanunda öngörülen şekilde ve istediği gibi kanunlara uymak suretiyle yeni bir vasiyetname, gerek tüm malları için gerekse belirli malları için hem hazırlatabilir hem de hazırlattığı vasiyeti varsa düzenletebilir.
