Hukuk sistemimiz içerisinde Türk Medeni Kanunu’nun 305 ve devamı maddelerinde düzenlemesi yapılan evlat edinme müessesi, yasada belirlenen koşulları taşıyan kişiler ile evlatlıklar arasında soybağı ilişkisi kurulması halini karşılar. Türk Medeni Kanunu 315. Maddesi uyarınca, evlat edinme ancak bir mahkeme kararı ile mümkün olabilir.
Evlat edinme ilgili davalara bakma yetkisi Aile mahkemelerindedir. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde görevli Asliye Hukuk Mahkemesinde bu davalar Aile Mahkemesi sıfatı ile görülür. Evlat edinmek, kanun sistematiği içinde küçüklerin evlat edinilmesi ile erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi olmak üzere iki ayrı şekilde düzenlenmiştir.
İçindekiler
Küçüklerin Evlat Edinilmesi
Küçüklerin evlat edinilmesi TMK 305 ve devamı maddelerde düzenlenmiştir.Küçüğün evlat edinilmesinde, evlat edinecek kişinin en az bir yıl süre ile küçüğe bakması ve eğitmesi koşulu aranır. Ayrıca bu evlat edinilme işleminde küçüğün menfaatinin yani yararının bulunması ve evlat edinen kişinin varsa diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmemesi gerekir.
Ayrıca küçüğün evlat edinilmesi işleminde evlat edinen ile küçük arasında en az 18 yaş farkı bulunması gerekir. Evlat edinme işleminde eğer küçüğün ayırt etme gücü bulunuyorsa, bu işleme rıza göstermesi aranır. Bunun yanında evlat edinilme işleminde, küçüğün ayırt etme gücü olup olmadığına bakılmaksızın anne ve babasının rızası da gereklidir. Bu konuda dikkat edilmesi gereken nokta ise bu rızanın hem anne hem de baba tarafından verilmiş olması lüzumudur.
Anne ve babanın rıza gösterebilmesi için küçüğün doğumunun üzerinden ise en az altı hafta geçmiş olması gerekir. Rıza, küçüğün ya da ana ve babasının oturduğu yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanmak suretiyle tutanağa geçirilir. Altı hafta içinde yine aynı usul ile rıza geri alınabilir ancak geri almadan sonra tekrar rıza gösterilmesi ise kesindir ve geri alınamaz.
Küçük vesayet altında ise yine evlat edinilme işlemine vesayet dairelerinin izni gerekir. Evlat edinme için evlilik koşulu aranmaz. Evli olmayan kişi de otuz yaşını doldurmuşsa kendi başına evlat edinebilir. Evlat edinecek kişi evli ise ve diğer eşin çocuğunu evlat edinecekse, ya iki yıldan beridir evli olmaları ya da evlat edinecek eşin otuz yaşını doldurmuş olması koşulu aranır.
Evli olan kişiler ise ancak birlikte evlat edinme işlemini gerçekleştirebilirler. Evli eşlerin evlat edinme işlemini yapabilmeleri için ya beş yıldır evli olmaları ya da eşlerin otuz yaşını doldurmuş olması şartı gereklidir.
Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
Erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi ise TMK 313. madde de düzenlenmiştir. Erginlerin ve kısıtlıların evlat edinilmesi işleminde küçüklerin evlat edinmesi için aranan şartlar yanında ayrıca bu işleme evlat edinenin alt soyunun yani varsa çocukları ve torunlarının da muvafakat göstermesi gerekir.
Yine bedensel ya da zihinsel engeli sebebi ile sürekli olarak yardıma muhtaç kişi, evlat edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmesi gerekir. Evlat edinen tarafından küçükken en az beş yıl süre ile bakılan, gözetilen ve eğitilen kişi de evlat edinilebilir. Ayrıca evlat edinilen ile evlat edinen beş yıldan beridir aile halinde yaşama durumu var ise yine evlat edinilme işlemi yapılabilir. Evli olan erginin, evlat edinilebilmesi için de ayrıca evlatlık olacak bu kişinin eşinin rızası aranır.
Evlat Edinme İşleminde Yetki
Evlat edinme işlemi ancak Aile Mahkemesi kararı ile mümkün olur. Tek başına evlat edinmede evlat edinenin ikameti, eşlerin birlikte evlat edinmesinde ise eşlerden birinin ikameti Aile Mahkemesi yetkilidir.
Evlat Edinme İşleminin Hukuki Sonuçları
Evlat edinilme ile ana ve babaya ait olan hak ve yükümlülükler evlat edinene geçmiş olur. Evlat edinilen evlat edinenin mirasçısı durumuna gelir. Evlat edinen isterse çocuğa yeni ad verebilir. Evlatlık eğer küçük ise evlat edinenin soyadını alır. Eğer evlat edinilen ergin ise, isteğine bağlı olarak evlat edinenin soyadını alabilir.
Eşler tarafından birlikte evlat edinilme işleminde, ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kayıtlarına ana ve baba ismi olarak evlat edinen eşlerin isimleri yazılır. Evlatlık olanın miras ve diğer haklarının zedelenmemesi ve aile bağlarının devamı için naklen geldiği aile kütüğüyle evlat edinenin aile kütüğü arasında da her tür bağ kurulur. Bunun yanında evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı da her iki aile kütüğüne de işlenir.
Evlat edinme işlemine yönelik kayıt, belge ve bilgiler ise bir mahkeme kararı olmaksızın ya da evlatlık istemediği sürece hiçbir şekilde açıklanamaz. Genel olarak Türkiye de çocuk veya bebek evlat edinmeye uygun olan koruyucu ailenin, hukuki konularına değindik.
