Son zamanlarda piyasalara dair ayı piyasası söylentileri çıkmaya başlayınca, borsada ayı piyasası nedir sorusu da en çok araştırılanlar arasına girdi… Peki, ayı piyasası nedir? Ayı piyasası ekonomiyi nasıl etkiler ve neden bunu önemsemek gerekir? Ayı piyasası ne kadar sürer? İşte cevapları…
Borsada Ayı Piyasası Nedir Nasıl Ortaya Çıkar? Ayı Piyasası Ne Zaman Başlar?
Pek çok insan hisse senedi alım satım konusunda aktif olmadığı ve borsada işlem yapmadığı için bazı borsa terimlerine uzak olabilir ve bu terimlerin ne anlama geldiğini bilemeyebilir. Ancak bu terimler ve anlamları, toplumdaki herkesi ilgilendiren cinsten. Bunlardan bir tanesi de ayı piyasası…
ABD borsasındaki işlem gören en büyük şirketlerin performanslarını takip eden ABD Dow Jones ve S&P 500 endeksleri, 13 Haziran 2022’de başlayan haftadan beri Aralık 2021’deki rekor seviyelerden %15 ve %20’den fazla düşüş yaşadı.
Piyasaların bu durumuna yani kısa süreli düşüş eğilimine çoğu ekonomist ‘’düzeltme’’ adı veriyor. Ancak çoğu analist de yaşanan bu durumun ‘’ayı piyasası’’ olduğunu ifade ediyor. Bu durum, borsadaki hisse senetlerinin en son işlem gördüğü maksimum fiyatlara göre %20’den daha fazla değer kaybetmesiyle kendisini gösteriyor.
Başka bir ifadeyle; borsa yatırımcıları aldıkları hisse senetlerinden daha fazla hisse senedi satıyor. Böylelikle piyasayı büyük ölçüde oluşturan petrol şirketleri, otomobil üreticileri ve teknoloji devleri gibi şirketlerin sermayeleri azaltılmış oluyor.
Ayı Piyasası Ekonomiyi Nasıl Etkiliyor, Ne Anlama Geliyor?
Borsa piyasaları, yatırımcıların ekonomik olarak geleceğe duyduğu güvenin göstergesi anlamına geliyor. Dolayısı ile borsa yatırımcıları, paralarıyla ne yapacağına yani neye yatırım yapacağına karar vermek adına ekonominin sağlık göstergesi olan istihdam, faiz oranları ve enflasyon gibi değerleri analiz ediyor, bunları yakından inceliyor.
Genel olarak borsa yatırımcıları, yatırım yaptıkları şirketlerin karda düşüş yaşayacağına ve ekonomik sıkıntıya gireceğine inanırsa elinde bulunan hisse senetlerini daha fazla değer kaybetmeden önce elden çıkarmayı tercih edebilirler. Haliyle de ayı piyasası da; ürünlere talebin, istihdamın, ticari eylemlerin azalacağı, ekonomide zorlu dönemlerin başlayacağını işaret eder.
Kısacası ayı piyasası nedir; başta yatırımcılar olmak üzere herkese zorlu ekonomik şartların söz konusu olacağın gösteren bir uyarıdır. Üstelik ayı piyasası genellikle güçlü büyümeler dönemi sonrasında başlamaktadır.
Pandemi ve Ayı Piyasası
Tüm dünyada genel olarak durum şudur ki; koronavirüs pandemisinin ilk aylarından sonra pek çok hisse senedi ve özellikle teknoloji şirketlerinin hisse senedi fiyatları yükseldi. Hatta bu şirketlerin hisse senedi fiyatı o kadar yükseldi ki; 2019 sonunda, önceki artışların çok çok üstüne çıktı.
Her ne kadar son aylarda hisse senetleri değerlerinin bir kısmını kaybetse de Dow Jones ve de S&P500 endeksleri, koronavirüs pandemisi öncesi yüksek seviyelerinin de üstünde.
Günümüzde Ayı Piyasası Neden Yaşanıyor?
Ayı piyasası nedir; ekonominin duraklama yaşamasıyla, salgın hastalıklarla, jeopolitik krizler ve gelişmelerle, savaşlarla tetiklenebilen bir piyasa durumdur. Dolayısı ile koronavirüs pandemisi sonrasında Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi de enerji ve gıda piyasalarında sorunlara, aksaklıklara neden oldu. Hatta bu durum çoğu ülkenin, son 10 yılın en kötü enflasyonunu yaşamasına sebebiyet veriyor.
Ayı Piyasası Ne Kadar Sürer, Ne Kadar Etkili Olur?
Amerikalı bir yatırım şirketi olan Hartford Funds’un yaptığı araştırmaya göre S&P500, Wall Street’in çökmesine neden olan 1929 krizinden günümüze kadar toplamda 26 defa ayı piyasası yaşandı. Bu ekonomik düşüşlerin 14’ü de çöküşün yol açtığı dalgalanmalar sebebiyle 1950 yılı öncesine ait.
Günümüze yaklaştıkça ayı piyasası daha az görülmüş. Bununla birlikte bu ayı piyasası, ekonominin durgunluk dönemleri ve ekonomik kriz dönemlerinin hemen öncesinde ya da başlangıcında ortaya çıkmış.
1970’li yılların başında yaşanan petrol krizi esnasında yaşanan kayıplar oldukça sert olmuştu. Bu nedenle S&P500 endeksi, 1973 Kasım ve 1974 Mart ayları arasında %48,2 düşüş göstermişti. Günümüze daha yakın tarihte yaşanan ekonomik krizde de yani 2007 Ekim ve 2008 Kasım tarihleri arasında %51,93 oranında bir düşüş söz konusu olmuştu.
Tam olarak günümüze geldiğimizde yani 2020 Şubat ve Mart aylarında, koronavirüs pandemisi nedeniyle ekonomik bir çöküş yaşanacağına inanılmış, piyasadan toplu olarak pek çok yatırımcının çekileceği korkusu, çok kısa ama belirgin bir ayı piyasasına yol açmıştı. Bu dönemde bir aydan çok az fazla bir sürede %34’lük bir düşüş gerçekleşmişti.
Bir danışmanlık şirketi olan Ned Davis Research’ün yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre; S&P500 endeksi’ndeki ayı piyasaları ortalama olarak 289 gün sürdü. Gerçekleşen ortalama düşüş seviyesi de %36 olarak belirlendi.
Ayı Piyasası Yatırımcıları Nasıl Etkiler?
Yatırımcılar için ayı piyasası nedir, yatırımcılar için ayı piyasası ne demek ve bu durum yatırımcıları nasıl etkiler? Eğer borsaya yatırım yapan bir yatırımcı söz konusu ise; bu durum portföyde büyük bir düşüş yaşanması anlamına gelebilir. Düşüş riski vardır.
Ancak ayı piyasasından sadece borsada hisse senedi alım satım yapan yatırımcılar etkilenmez. Borsada hiç işlem yapmayan kişiler de yaşanan bu tablodan etkilenir. Yazının başında da belirttiğimiz gibi ayı piyasası nedir; durgunluğun uyarısıdır, düşüş yaşanabileceğinin bir göstergesidir. Bu durumda toplumdaki kimse için olumlu bir gelişme değildir. Hatta ayı piyasası işsizliği de beraberinde getirebilir.
Boğa Piyasası Nedir ?
Boğa piyasası da ayı piyasasının tam olarak karşı terimi olarak kullanılır. Yani boğa piyasası nedir; hisse senedi değerlerinin ve borsadaki iyimser halin yükselmesidir. Boğa piyasası yaşandığında, ayı piyasasında kayıp yaşayan yatırımcılar genellikle kara geçerler. Boğa piyasası, ayı piyasasına göre daha uzun sürelidir.
Tarihte yaşanan en uzun boğa piyasası, %300’ün üstünde kümülatif kazancın yaşandığı 2009 yılında başlamış ve 2020 yılına kadar devam etmiştir. Genel olarak da hisse senetlerini, ayı piyasası döneminde dip fiyattan alanlar, boğa piyasası yaşandığında zirvedeyken satanlar yüksek kazanç elde ederler ve bu, borsadaki en mükemmel ticaret anlamına gelir.
Fakat esas sorun şu ki; ayı piyasası ve boğa piyasası ne zamanlar yaşanacak bunu önceden bilmek çok mümkün değildir.
Borsada Piyasa Terimlerinde Neden Hayvanların Adı Kullanılıyor? Neden Ayı Boğa Piyasası?
Borsada piyasalardan yani piyasaların içinde bulunduğu durumu ifade etmek için neden hayvan isimlerinin kullanıldığı da merak konusu…. BU durum, en az ayı piyasası nedir sorusunun cevabı kadar merak ediliyor. Buna dair farklı teoriler bulunuyor.
Piyasalarda hayvan adlarının yani ayı ve boğa piyasası terimlerinin kullanımına ilişkin bir teoriye göre; bu durumun kökeni, 16.yüzyıl ve 19.yüzyıl arasında İngiltere’de popülerliği olan hayvan dövüşlerine dayanıyor. Çünkü o dönemler, boğa ya da ayılar, çit içerisinde köpek sürüleriyle dövüştürülüyordu.
Boğalar dövüşte, köpek sürülerine kafalarını yerden yukarı yönlü hareket ederek saldırıyor, ayılar da yüksek bir yerden aşağı yönlü pençe atarak köpeklere karşı koyuyordu. Bu sebeple 1801’de Londra Borsası kurulduğunda, borsanın öncüleri bu hayvan isimlerinden oluşan terimleri, finansal bir jargon haline getirmiş olabilir.
Bir başka teoriye göre ise de ayı piyasası terimi, ayı postu piyasası kaynaklıdır. Geçmiş dönemlerde post ticareti yapanlar arasında ayı postu yani derisine daha basit bir şekilde ayı denilmeye başlandı. Zaman içerisinde de bu terim, düşüşe geçip zarar etme eğiliminde olan işletmelere atıfta bulunmak için söylenmeye başlandı. Bunun karşıtı olarak is artışa geçenlere de boğa ismi verildi.
Bu iki teori dışında başka bir teoriye göre de; canlılığı, hareketliliği, saldırganlığı ile bilinen boğa gücü temsil ettiği için, ayı da uzun bir kış uykusunu temsil ettiği için piyasalarda bu iki hayvanın ismi, içinde bulunulan piyasayı betimlemek, işaret etmek için kullanılmaya başlandı.
