5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 100 ve devamı maddelerde düzenlenen “Tutuklama” son derece önemli bir koruma tedbiridir. Peki, tutuklama nedir?
Bu kapsamda tutukluluk nedenlerinin ne olduğu, tutukluluğa itirazın nasıl yapılacağı gibi konular ise merak edilen ayrıntılar arasında bulunuyor. İşte bu yazımızda tüm detayları ile tutuklama nedir konusunu ele alıyoruz…
Tutuklama Nedir?
Tutuklama nedir; suç delillerinin korunması veya şüpheli ya da sanığın kaçmasının önlenmesi gibi amaçlarla uygulanan bir koruma tedbiridir. Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakan son derece önemli bir tedbir olan tutuklama kararını verme yetkisi ise ancak hakim ya da mahkeme tarafından kullanılabilir.
Yani soruşturma aşamasında (savcılık aşaması) tutuklama kararını Sulh Ceza Hakimi, kovuşturma aşamasında (mahkeme aşaması) ise ceza davasına bakan mahkeme verebilir.
Tutuklama kararı verilebilmesinin başlıca iki amacı bulunur. Bunlardan ilki delillerin muhafazasının sağlanmasıdır. Şüpheli ya da sanığın delilleri yok etme, karartma, değiştirme gibi girişimleri olabileceği konusunda kuvvetli şüphe bulunuyorsa hakkında tutuklama kararı verilebilir.
Tutuklama kararı verilebilmesi için diğer bir neden ise şüphelinin ya da sanığın kaçmasının veya saklanmasının önlenmesidir. Eğer şüpheli ya da sanığın kaçacağına dair somut olgular varsa, tutuklama tedbirine başvurulabilir.
Sayılan tutuklama nedenleri ortadan kalkarsa tutuklanan kişi derhal salıverilmelidir. Unutulmamalıdır ki tutuklama geçici bir koruma tedbiridir, cezalandırma amacı ile kullanılamaz.
Katalog Suçlar Nedeniyle Tutuklama
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 100/3 maddesinde sayılan suçlar yönünden yani bir diğer ifade ile katalog suçların işlendiği noktasında somut delile dayalı kuvvetli şüphenin varlığı durumunda, tutuklama nedeninin de var olduğu kabul edilir. Bir başka ifade ile CMK 100/3 maddesinde katalog suçlardan herhangi birinin işlendiğine dair somut delillere dayalı kuvvetli şüphe sebepleri bulunuyorsa, şüpheli ya da sanığın kaçacağı veyahut delilleri karartma şüphesinin bulunduğu varsayılır.
Tutuklama nedeni var sayılan katalog suçlar ise CMK 100/3’de tek tek sayılmıştır. Bu suçlar;
- Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (TCK 76, 77, 78 maddeleri),
- Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti ( TCK 79, 80 maddeleri),
- Kasten öldürme (TCK 81, 82, 83 maddeleri),
- Silahla işlenmiş kasten yaralama (TCK 86/3-e maddesi) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (TCK 87 maddesi),
- İşkence (TCK 94, 95 maddeleri),
- Cinsel saldırı (birinci fıkrası hariç TCK 102 maddesi),
- Çocukların cinsel istismarı (TCK 103 maddesi),
- Hırsızlık (TCK 141, 142 maddeleri) ve yağma (TCK 148, 149 maddeleri),
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK 188 maddesi),
- Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkraları hariç, TCK 220 maddesi),
- Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (TCK 302, 303, 304, 307, 308 maddeleri),
- Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (TCK 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315 maddeleri),
- 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı suçları,
- 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22. maddesinin 3 ve 4 numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
- 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
- 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74. maddelerinde tanımlanan suçlar,
- 6831 sayılı Orman Kanununun 110. maddesinin dört ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları,
- 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33. maddesinde sayılan suçlar,
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7. maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar.
Bu sayılan suçların işlendiği yönünde kuvvetli şüphe bulunması durumunda tutuklama nedeninin var olduğu kabul edilir.
Sadece adli para cezasını gerektiren suçlar ile vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda ise tutuklama kararı verilemez.
Tutukluluğa İtiraz Nasıl Yapılır?
Tutuklama kararına itiraz ise, itiraz dilekçesi verilmek suretiyle ya da tutuklama kararını veren hakimliğe veya mahkemeye bir beyanda bulunularak ve bu beyanın katip tarafından tutanağa geçirilmesi suretiyle yapılabilir.
Bu itiraz üzerine tutuklama kararını veren hakimlik ya da mahkeme verdiği tutuklama kararını üç gün içerisinde değiştirmezse dosya itirazı incelemeye yetkili merciye gönderir.
Sulh ceza hakimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına yönelik yapılan itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulunduğu asliye ceza mahkemesine aittir. Asliye ceza mahkemesince verilen kararlara yönelik yapılacak itirazların incelenmesi ise, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ya da başkanı tarafından verilen kararlar yönünden itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesi birden çok daireden oluşuyorsa, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire içinse birinci daireye, o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.
Tutukluluğa itiraz CMK uyarınca, tutukluluk kararının tebliğ ya da yüze okunmasından başlayarak yedi gün içerisinde yapılmalıdır.
Tutukluluğa itiraz hakkı, şüpheli ya da sanık yanında, bu kişilerin avukatı, yasal temsilcisi, veya tutuklunun eşi tarafından da kullanılabilir.
