Tüzel kişi nedir? Bütün insanlar, hukuk düzeni tarafından belirlenen sınırlar içerisinde, haklara ve borçlara ehil olma hakkına sahiptirler ve eşittirler. Hukuk düzenlerinin temelini de kişiler oluştururlar. Hukuki düzen içerisinde iki tür kişilik bulunmaktadır. Bunlar ise, ‘Gerçek kişi’ ve ‘Tüzel kişi’ olarak ayrılır.
Gerçek kişi, sağ ve tam doğmak koşuluyla kişinin anne karnına düşmesinden başlayıp ölümüne dek geçen süreç için hukuken kişiler adına kullanılan tabirdir. Yani gerçek kişiler, alacak ve borç sahibi olma ehliyetine sahiptirler. Tüzel kişi ise gerçekte yukarıda belirlenen anlamda bir kişilik sahibi olmayan ancak kurulmaları ile birlikte kişilik sahibi oldukları kabul edilen, kişi ya da mal topluluklarıdır. Peki, tüzel kişi ne demek? Tüzel kişi nedir? Kamu tüzel kişisi ile özel hukuk tüzel kişisi arasında ne tür farklar vardır?
İçindekiler
Tüzel Kişi Nedir?
Tüzel kişi nedir? Tüzel kişilik, hukuk ve de ahlak kurallarına uygun olarak kurulmuş olan, ortak bir gayenin sürekli bir biçimde gerçekleşmesi için örgütlenmesini sağlayan mal ya da kişi topluluklarına verilen isimdir. Tüzel kişiler, haklara sahip olabilme imkanına haiz, borç ya da alacak edinebilen organizelerdir. Örneğin Vakıflar, şirketler, dernekler, üniversiteler, belediyeler tüzel kişiliklerdir. Tüzel kişiler, gerçek kişi olmamalarına karşın sanki gerçek kişiymiş gibi işlem görürler. Bu anlamda tüzel kişiler, kendilerini oluşturan kişilerden, üyelerden ya da temsilcilerden bağımsızdırlar.
Tüzel kişi nedir? Bu kişilerin kendi içerisinde özel hukuk tüzel kişileri ve kamu tüzel kişileri olmak üzere ikiye ayrıldığı bilinmektedir. Kamu tüzel kişileri kamu gücünü de kullanan tüzel kişiliklerdir. Bunların en başında devlet gelir. Gerek kamu ve gerekse de özel hukuk tüzel kişileri, kurulmaları ile birlikte kurucularından bağımsız olarak hukuk anlamında bağımsız kişilik kazanırlar ve işlemlerini de kendi organları aracılığıyla yürütürler.
Kamu Tüzel Kişiliği Ne Demektir? Nasıl Kurulur?
Tüzel kişi nedir? Tüzel kişi örnekleri arasında olan bir diğer kavram kamu tüzel kişiliğidir. En büyük kamu tüzel kişiliği devlettir. Ancak devlet dışında kamuya hizmet sunma amacıyla çok sayıda kamu tüzel kişiliği (belediye, il özel idaresi, üniversiteler, KİT, TRT, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu gibi) vardır. Bu tüzel kişilikler kamu için kurulduklarından dolayı kamu tüzel kişisi olarak nitelendirilirler. Kamu tüzel kişilerinin hukuki ve özellikle de mali anlamda sorumlulukları bulunur. Kamu tüzel kişiliği, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 123. Maddesi düzenlemesine göre, ancak kanunla ya da Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulabilir.
Tüzel Kişi Nedir? Özel Hukuk Tüzel Kişiliği Nedir?
Tüzel kişi nedir? Tüzel kişi kimdir konusunda özel hukuk tüzel kişiliğinden de bahsedilmelidir. Özel hukuk tüzel kişileri ise özel hukuk alanında (kamu hukuku dışında) faaliyet gösteren, bu anlamda kamu gücü kullanmayan ve hukuki işlemler ile kurulan tüzel kişiliklerdir. Özel hukuk tüzel kişileri de kendi içerisinde, kişi toplulukları ve mal toplulukları olarak ikiye ayrılırlar. Ticari şirketler, dernekler, sendikalar kişi topluluğuna, vakıflar ise mal topluluğuna örnek olarak gösterilebilir.
Kamu Tüzel Kişiliği ve Özel Hukuk Tüzel Kişiliği Arasındaki Farklar Nelerdir?
Tüzel kişi kimdir? Özel hukuk tüzel kişileri, özel hukuk hükümlerine göre kurulurken, bir kamu tüzel kişiliği ise ancak Anayasa 123. Madde düzenlemesi uyarınca kanunla ya da Cumhurbaşkanı kararnamesi ile kurulabilir.
Kamu tüzel kişiliklerinde yürütülen faaliyetlerde ana amaç kamu yararıdır ve bu anlamda kamuya hizmet, bu tüzel kişiliklerin varlık nedenleridir. Özel hukuk tüzel kişileri ise kazanç, yardımlaşma ya da diğer gayelerle kurulabilirler.
Tüzel kişi kimdir? Kamu tüzel kişilik, yetkileri ve sorumlulukları kapsamında kamu gücünü kullanabilirken, özel hukuk tüzel kişileri ise yalnızca muhataplarını (üyeleri gibi) bağlayacak işlemler yapabilirler. Kamu tüzel kişiliğine ait olan mallar, o tüzel kişiliğin malı olarak değil, kamu malı olarak nitelendirilir. Yine elde ettikleri gelirleri de kamu geliri olarak kabul edilir.
Özel hukuk tüzel kişilerinin ise malları ve gelirleri kendilerine aittir. Tüzel kişi kimdir? Kamu tüzel kişiliğine ait mallar üzerine haciz konulamaz, iflasları istenemez ve haklarında cebr-i icra uygulanamaz. Özel hukuk tüzel kişileri için ise bu sayılanlar mümkündür. Kamu tüzel kişiliği bünyesinde çalışanlar kamu görevlisi ya da memur olarak nitelendirilirken, özel hukuk tüzel kişiliklerinin personelleri ise kendileri tarafından seçilir. Bir diğer yazımız Devlet memurlarının tabi olduğu yasaklar nelerdir, konusuna göz atmak için tıklayınız.
