Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine damga vuran Kamondo ailesi, tarihçilerin yakından inceledikleri konulardan birisidir. Aile, özellikle son dönem Osmanlı Devleti’nin finansal anlamda kilit noktalarının başında gelmektedir. Tarih açısından son derece önemli olan fakat ismine çok sık rastlamadığımız bu aileyi yakından tanıyalım.
Batılılaşma sürecinin önemli adımlarının atılmasında da etkili olan Kamondo’lar Osmanlı Devlet Nişanına sahiptir. Osmanlı Devleti’ne sundukları hizmetler neticesinde bu nişana hak kazanan aile tarihimiz açısından önemli bir yere sahiptir. İspanya, İstanbul, Paris ve Nazi kampları şeklinde ilerleyen bir tarihe sahip olan aile ne yazık ki yok olmuştur.
Aile ekonomik anlamda güçlü olduğu kadar sanata da değer vermektedir. Özellikle Kamondo ailesi eserleri döneme damga vuran bir koleksiyon olmuştur. Kamondo ailesi Osmanlı batılılaşma serüvenin en önemli mihenk taşlarından birisidir. Özellikle resim ve mimari dalındaki eserleri Osmanlı sanat tarihinin en önemli eserleri arasında yer alır.
Kamondo Ailesi Tarihi
Kamondo ailesi, İspanya’dan engizisyon mahkemelerinden 1492 yılında kaçmış bir Yahudi ailesidir. İlk önce zulümden kaçarak Venedik’e gelmişler, ardından orada aradıkları ortamı bulamayınca Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardır. Osmanlı sınırları içerisinde hoşgörü ile karşılanan aile, Osmanlı Yahudi Cemaatinin liderliğini de yapmıştır.
Ticaret ile uğraşan aile kısa süre içerisinde sadece Osmanlı Devleti’nin değil aynı zamanda Asya kıtasının en zengin ailelerinden biri haline gelmiştir. Özellikle bankacılık sektörünün kurulması ile beraber İshak Kamondo ve Şürekâsı isimli bankayı kurmuşlar ve servetlerine servet katmışlardır.
Kırım Savaşı esnasında Osmanlı Devleti’ne ekonomik anlamda destek olan Kamondo ailesi, yardımları neticesinde Osmanlı Devlet Nişanı almaya hak kazanmıştır. İstanbul Kamondo ailesi için her zaman bir anavatan olmuştur. Ve aile memleketleri olarak gördükleri İstanbul için ellerinden geleni her zaman yapmışlardır.
Modern İstanbul ve Kamondo Ailesi
Ailenin büyüğü İshak Kamondo vefat edince yerini Abraham Kamondo alır. Abraham Kamondo Batı ile sürekli iletişim halinde bulunmaktadır. Batı çağdaşlaşmasını Osmanlı Devleti sınırları içerisine getirmeye çalışan Abraham Kamondo İstanbul için mimari olarak pek çok eser bırakmıştır. Günümüzde halen ayakta olan Kamondo eserleri İstanbul’un siluetini değiştirmiştir.
Kamondo ailesi, İstanbul halkına hizmet götürülmesini sağlamak için kurulan ilk belediye 6.Daire’nin kurulmasına öncülük etmişlerdir. Galata ve çevresinde faaliyet gösteren 6.Daire Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yer alan ilk belediyedir. Aile aynı zamanda İstanbul vapur taşımacılığının ilk kurumu olan Şirket-i Hayriye’nin ve Dersaadet Tramvay Şirketi’nin ortaklarındandır.
Aile, İstanbul’un Batılı yüzünü yansıtan Kamondo Hanı, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı, Saatçi Han, Kuyumcular Hanı, Lacivert Han, Gül Han, Karaköy’de ki Saatçi Han gibi pek çok mimari esere sahiptir. Fakat bunların dışında en çok bilineni Galata Bankalar Caddesi üzerinde yer alan Kamondo Merdivenleri’dir.
Torunlarının okula daha rahat biçimde gidip gelebilmesi için Abraham Kamondo tarafından yaptırılan bu merdivenler İstanbul’un en güzel eserlerinden birisidir. Kamondo ailesi Galata Kulesi ve çevresi için bıraktıkları bu eserler günümüzde bölgenin en çok turist çeken yerlerin başında gelmesini sağlamıştır.
Kamondo ailesi evi olarak gördükleri İstanbul için her zaman çalışmışlar ve bu çalışmalar bugün bile takdirle karşılanmaktadır. Özellikle İstanbul’un Batı’ya açılan yüzü olan Galata ve çevresini adeta sil baştan yeniden inşa etmişlerdir.
Kamondo Ailesi Paris’te
19.yüzyılın sonlarında Osmanlı ekonomisinin kötüye gitmesi ve ekonomik merkezin Batı olmaya başlaması ile beraber Kamondo ailesi Paris’e göç ederler. Fakat İstanbul’u ve Osmanlı Devleti’ni çok sevdikleri için burada kurulan şirketlerini taşımazlar. Şirket faaliyetleri Galata bölgesinde ki merkezleri aracılığıyla yürütülür.
Abraham Kamondo’nun ölümü gerek aile içerisinde gerekse Osmanlı içerisinde üzüntü ile karşılanır. Tam bir İstanbul aşığı olan Abraham Kamondo’nun cenazesi büyük bir törenle İstanbul’a getirilir ve İstanbul Yahudi Mezarlığı’na defnedilir. Abraham’ın vefatıyla Kamondo ailesi akrabaları İstanbul ile olan bağlantılarını koparırlar ve Paris’e odaklanırlar.
Nissim Kamondo Fransız vatandaşlığına ilk geçen aile üyesidir. Fransız vatandaşlığına geçtikten sonra 1.Dünya Savaşı’nda pilot olarak görevlendirilen Nissim Kamondo savaşta vefat eder ve aile parçalanma sürecine girer.
Nazi Kamplarında Bir Yok Oluş
Nissim Kamondo ’nun ölmesi ile başlayan aile içerisinde ki parçalanma süreci 2.Dünya Savaşının başlaması ile beraber bir yok oluş hikâyesine dönüşür. Özellikle Avrupa’da baş gösteren antisemitizm hareketi ailenin her bir ferdini başka diyarlara sürüklemiştir.
https://www.youtube.com/watch?v=X5_75UUq7HU
Örneğin Nissim Kamondo’nun kız kardeşi Beatrice ve çocukları Nazi Kamplarında acı bir şekilde hayatlarını kaybettiler. Anneleri İrene ise Katolik bir Hıristiyan olarak Nazi zulmünden kaçmayı başarabildi. Ailenin son ferdi olan İrene’nin ölmesi ile beraber Kamondo ailesi tarihin tozlu sayfaları arasındaki yerlerini almış oldu.
