Divan edebiyatı tarihimizin ve kültürümüzün edebi alandaki önemli parçalarından birini de “Divan Edebiyatı” oluşturuyor. Ramazan iklimini yaşadığımız bu günlerde, sizlere Divan Edebiyatını ve en önemli temsilcilerinin hayatlarını tanıtacağız. İşte, Divan Edebiyatı ve ünlü divan şairleri hakkında merak edilenler…
Divan Edebiyatı Nedir?
Kültürümüze özgü, oldukça süslü ve sanatsal bir üslup içeren edebiyat türüne “Divan Edebiyatı” adı verilir. Bu ismin kaynağı ise, bu sanatsal edebiyatın temsilcisi olan önemli şairlerin eserlerini “Divan” adını verdikleri kitaplarında toplamalarından kaynaklıdır.
Divan Edebiyatı’nın, Osmanlı’da bulunan diğer edebiyat türleri olan halk edebiyatı ve tekke edebiyatından farkı ise hitap ettiği kitleden kaynaklıdır. Divan Edebiyatı, halktan ziyade saraya ve çevresinde bulunan kesime yöneliktir.
Divan Edebiyatı Yazarları ve Eser Çeşitleri
Divan edebiyatı yazarları ve eserleri çok eski dönemden bu yana etkisini sürdürmektedir. Zaman içerisinde kısmen zarara uğrasa da değerini yitirmemiştir.
1) Nesimi | 14. Yüzyıl Divan Edebiyatı
1369 ve 1417 yılları arasında yaşayan ve 14. Yüzyıl Divan Edebiyatına damgasını vuran Nesimi’nin doğum yeri hakkında farklı rivayetler bulunur. Bu kapsamda Azerbaycan Tebriz doğumlu olduğu fikri ağırlık kazansa da Diyarbakır’da, Bağdat’da ya da Şiraz veya Şamahı’da doğduğu da iddia edilmiştir.
Azerbaycan Türkçesi ile yazdığı bir Türkçe divanı, yanında bir de Farsça divanı bulunur. Ayrıca Arapça şiirler de yazmıştır. Nesimi, şiirleri ile dönemindeki şairleri ve sonra gelen birçok önemli ismi etkilemiştir. Yazdığı şiirleri ve nazireleri ile başta Anadolu olmak üzere Azerbaycan ve İran coğrafyalarında da tanınmıştır.
2) Ali Şir Nevai Hangi Dönem Divan Edebiyatı Özelliklerini Taşır?
Divan edebiyatı için önemli isimlerden Ali Şir Nevai, 1441 yılında günümüzde Kuzeybatı Afganistan’da yer alan Herat’da doğmuştur. Timurlu Devleti’nde yaşayan Nevai’nin ailesi Çağatay soyundandı. Timurlu Devletinde ‘Emir’ unvanına ulaşan Ali Şir Nevai, saray eğitimi almıştır.
Çağatayca (Çağatay Türkçesi) edebiyatının doğmasında çok önemli rolü olan Ali Şir Nevai, Çağatayca Divan ve Farsça Divan yazmıştır. Yine iki dilin karşılaştırmasını yaptığı “Muhakemet’ül Lugateyn” isimli eşsiz eseri ise Türk dil tarihinin “Divânu Lügati’t-Türk’ten” sonraki ikinci önemli kitabı olarak kabul edilir.
Eserlerini verdiği 15. yüzyılda Çağatayca’nın bir yazı dili olarak kabul edilmesinde önemli rolü bulunan Nevai, Türkçe’yi edebi dil olarak kullanmanın ehemmiyetine vurgu yapmış ve Türkçenin, Farsça’dan daha çok anlatım inceliklerine sahip olduğunu Muhakemet’ül Lugateyn isimli eserinde savunmuştur.
Hamse (5 Mesnevi) sahibi olan ilk Türk şairidir. Doğuda Hindistan’dan batıda Osmanlı imparatorluğuna dek büyük bir coğrafyayı etkileyen Ali Şir Nevai, 1501 yılında hayata gözlerini yummuştur. Kendisinden sonra gelen birçok büyük şair Nevai’nin etkisi altında kalmıştır.
3) Fuzuli Dönemi Özellikleri | İlahi Aşk ile Özetlenen Divan Edebiyatı
1480 ile 1556 yılları arasında yaşayan ve Azerbaycan Türkçesinde eserler veren ve Türk Bayat boyundan gelen Fuzuli, Türk edebiyatını ve şiirini en çok etkileyen dev isimlerden biridir. Asıl adı Mehmed bin Süleyman olan Fuzuli, dil bilimlerinde, astronomide ve din ilimlerinde çok iyi eğitim almış, Azerice, Arapça ve Farsça Divan şiirleri kaleme almıştır. Oldukça sade bir Türkçe kullanan Fuzuli, kendisinden sonra gelen tüm divan şairlerini derinden etkilemiştir. Kibir ve gurura kapılmamak için eserlerinde “boş, gereksiz” gibi anlamlara gelen Fuzuli mahlasını kullanmıştır.
Divan edebiyatı konuları içerisinde “ilah-i aşkı” en çok işleyen şair olan Fuzuli, Türkçe, Arapça ve Farsça’yı çok iyi bilir ve üç dilde düşünüp üç dile ait kelimeleri ustalıkla kullanırdı. Bu yönüyle Fuzuli, Divan Edebiyatının en büyük şairleri arasındadır ve aynı zamanda yedi ulu ozandan biri olarak kabul edilmektedir. Ali Divanı, Leyla ile Mecnun, Rind-ü Zahid, Beng-ü Bade, Şikayetname ve Su Kasidesi gibi eşsiz eserler vermiştir.
4) Baki Kimdir?
Asıl adı Mahmud Abdülbaki olan Baki, 1526 ile 1600 yılları arasında yaşamış, İstanbul’da Kadılık, Rumeli ve Anadolu eyaletlerinde Kazaskerlik görevlerinde de bulunmuş, Sultanüş’şuara yani Şairler sultanı olarak kabul edilmiş divan şairidir.
Kanuni Sultan Süleyman tarafından bizzat İstanbul’a getirilen Baki, çeşitli dönemlerde devlet hizmetinde de bulunmuştur. Kuvvetli kalemi ve ilmi sayesinde hem halktan hem de saraydan büyük bir ilgi ve itibar görmüştür. Dili kullanmakta son derece yetenekli olan Baki, şiirlerinde İstanbul Türkçesini kullanmıştır. Divanı yanında Kanuni Mersiyesi ve Hadis-i Erbain Tercümesi gibi eserleri ile ünlenmiştir.
5) Nef’i ve Önemli Eserleri | 17. Yüzyıl Türk Divan Şairi
Nef’i 1572 ile 1635 yılları arasındaki Divan edebiyatı sanatçısıdır. Yazdığı kasideler ile hem kendi dönemini hem de kendinden sonra gelenleri etkisi altına alan Nef’i, aynı zamanda en büyük övgü ve yergi yani hiciv üstatlarından biri olarak kabul edilir.
Erzurum’da dünyaya gelen ve asıl adı Ömer olan Nef’i, Türkçe yanında Arapça ve Farsça dillerine de hakim olan ve iyi bir eğitim almış şairdir. II. Osman ve IV. Murad’ın sultanlıkları döneminde saray ile yakın ilişkileri olan Nef’i ‘nin başlıca eserleri ise, Hiciv şiirlerini topladığı Siham-ı Kaza, Türkçe Divanı ve Farsça Divanı olarak gösterilir.
6) Nedim Hakkında
Divan edebiyatı sanatçıları arasında en ünlü isimlerden biri olan Nedim, aynı zamanda Lale Devri’nin de en önemli temsilcisi konumundadır. 1681 ile 1730 yılları arasında yaşayan ve asıl adı Ahmed olan Nedim’in babası Osmanlı Devletinde Kazaskerlik görevinde bulunmuştur.
Oldukça iyi bir eğitim alan Nedim, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa adına yazdığı kasideler ile saraya kabul edilmiştir. Gerek şiirleri ve gerekse yaşamı ile estetik, sanat, eğlence ekseninde hareket eden Nedim, Lale devrinde önemli eserlerini vermiştir. Eserlerini ve şiirlerini “Nedîm Dîvânı” adı altında toplayan bu ünlü şair, gazelleri ile de kendisinden sonra gelen şairleri etkilemiştir.
Divan Edebiyatı AYT Çalışması için Video Örnek
Divan edebiyatı ayt çalışması için özet bilgileri video üzerinde bulabilirsiniz. Sınavlara hazırlık esnasında bu tür video içeriklerinden faydalanabilirsiniz. Dünya edebiyatı hakkında da araştırma yapabilirsiniz. Divan edebiyat kitapları üzerinden daha çok detay sizlere ulaşacaktır.
