Antik dünyanın en sıra dışı mühendislik başarılarından biri olan Eupalinos Tüneli, sadece basit aletler ve matematiksel zekâ ile inşa edildi. M.Ö. 6. yüzyılda Samos Adası‘nda yaşayanların su ihtiyacını karşılamak için tasarlanan bu tünel, dönemin teknolojik olanakları düşünüldüğünde adeta bir mucize olarak değerlendiriliyor.
Bu Yazımızda Neler Var ?
Eupalinos Tüneli Neden ve Nasıl İnşa Edildi?
Samos şehri hızla büyüyen nüfusu nedeniyle su sıkıntısı yaşamaya başlamıştı. En yakın su kaynağı Ayedes bölgesindeydi, ancak bu kaynakla şehir arasında devasa Kastro Dağı yer alıyordu. Dönemin tiranı Polikrates, suyun güvenli ve gizli bir şekilde şehre taşınması için Megaralı mühendis Eupalinos‘u görevlendirdi.
Açık su kanallarının düşman saldırıları ve sabotajlara açık olması nedeniyle suyun yer altından taşınması şartı getirildi. Eupalinos’un çözümü ise tam anlamıyla dahiceydi: Dağın iki ucundan aynı anda kazı yaparak tünelleri yer altında buluşturmak.
GPS Yok, Pusula Yok: Antik Dönemde Kusursuz Bir Tünel Nasıl Kazıldı?
Dönemin teknolojik yetersizliklerine rağmen Eupalinos, göz hizası ölçümleri ve basit T profilli işaretleyiciler kullanarak geometrik hesaplamalar yaptı. İlk olarak dağın kuzey tarafında 55 metre yükseklikteki bir noktadan ölçümlere başladı. Deniz seviyesini referans alarak güney noktasına kadar bir rota belirledi.
Bu rotayı belirlemek için dik üçgen planlaması yaptı. Batı ve doğuya gidilen mesafelerden tabanı, kuzeyden güneye inilen mesafeden yüksekliği buldu ve Pisagor Teoremi ile tünelin izlemesi gereken rotayı, yani hipotenüsü belirledi.
Matematik ve Gözlemlerle Yön Belirleme
Belirlenen rota doğrultusunda hem kuzeyden hem de güneyden kazıya başlandı. Yağ lambaları ile içeride yön kontrolü sağlandı. Güney kazısı düz ilerlediği için daha erken tamamlandı. Ancak kuzey kazısı sert kayalara denk geldiğinde, Eupalinos tünelin rotasını 400 m kadar doğuya kaydırmak zorunda kaldı. Sonra tekrar batıya yönlendirerek güney kazısıyla buluşturmayı başardı.
Toplamda kuzey yönünden 610 m kazılmış ve güney yönünden de 426 m kazılarak bu iki tünel birbiriyle kavuşturulmuştur.
İki kazı birbirine yaklaştıkça sesli sinyaller ile yön kontrolü sağlandı. Sonunda tüneller yalnızca 63 cm’lik sapma ile birleşti. Bu sapma, günümüz teknolojisiyle bile hayranlık uyandıracak kadar düşük bir hata payıdır.
Geometri Bilgisi ve Eupalinos’un Zekâsı
Eupalinos’un tünel inşasında kullandığı geometrik yöntemlerin büyük kısmı, Öklid tarafından 200 yıl sonra yazıya geçirilecekti. Ancak Eupalinos, bu formüller henüz var olmadan onları uygulamıştı. Arkeologlar bugün tünelin iç duvarlarında bu geometrik hesaplamalara ait işaretlemeleri tespit edebiliyor.
10 Yılda İnşa Edilen Mucize
Tünelin inşası yaklaşık 10 yıl sürdü ve 1100 yıl boyunca Samos halkının su ihtiyacını karşıladı. Antik çağda yapılmış bu mühendislik harikası, bugün bile mühendislik öğrencilerine ve arkeologlara ilham kaynağı olmaya devam ediyor.
Sonuç: Ne GPS vardı, ne pusula. Sadece çıplak gözle yapılan ölçümler, birkaç basit alet ve büyük bir matematiksel deha: Eupalinos. Gerçek bir antik çağ dâhisi.
