Evden Çalışma Sürecinin İşçi ve İşveren İlişkisine Etkileri Nelerdir ? İşverenin ve İşçinin Hak ve Yükümlülükleri
Her gün etkisini daha derinden hissettiren Korona Virüs Pandemisi tüm dünya üzerinde yayılımına devam ederken, yaşam şekillerini ve alışkanlıkları da değiştirmeye devam ediyor. Bu alışkanlıkların başında da evden çalışma şekline dönen çalışma hayatı geliyor.
Bu küresel salgın tüm ülkeleri sağlık yönünden oldukça sarsıcı şekilde etkilerken, ekonomik anlamda da neredeyse tüm ülkelerde yeni önlemler ve tedbirler alınmasına neden oluyor.
Değişen yaşam koşulları ile birlikte Kovid-19 salgınına bağlı olarak ekonomik alanda, çalışma şekil ve şartlarında da yeni usuller ve yöntemler ile karşılaşıyoruz. Bu kapsamda korona günlerinde dünya çapında olduğu gibi ülkemizde de oldukça yaygın biçimde görülen evden çalışma uygulaması nedir? Evden Çalışma esnasında işçinin ve işverenin hak ve yükümlülükleri nelerdir?
Evden Çalışma Kararı Alınan İşletmeler
Hızlı yayılım özelliğine sahip olan corona virüsle mücadele yöntemi olarak sosyal izolasyon ön plana çıkıyor. Önce dünya çapındaki dev şirketlerin aldığı kararlar ile gündeme gelen evden çalışma, virüsün ülkemizde de görülmesiyle hayatımıza hızlı bir giriş yaptı.
Tüm ülkeye yayılan salgın esnasında ülkemizde de çok sayıda işletme ve iş yeri çalışanlarını hastalık riskinden korumak üzere kısmen ya da tamamen evden çalışma kararı verdiler.
Virüsün sağlık alanında oluşturduğu tehditler ile birlikte ekonomik anlamdaki etkilerinden biri de çalışma koşullarının değişmesi olarak karşımıza çıkıyor. Peki bu çalışma usullerinden biri olan evden çalışma esnasında iş ilişkileri nasıl yürütülür?
Hukuk Sistemimizde Uzaktan Çalışma
2016 yılında yapılan düzenleme ile 4857 sayılı İş Kanunu’nda değişiklik yapılmış ve uzaktan çalışma kavramı da hukuk sistemimize girmiştir. Bu yapılan değişiklik ile İş Kanunu 14. maddesine eklenen fıkra hükmüne göre “Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir” düzenlemesi yapılmıştır.
Bu yasal düzenleme ile uzaktan çalışma, iş ilişkisinin başlangıç aşamasında ya da sonrasında işveren ve işçinin karşılıklı anlaşmaları ile uygulanabilir bir çalışma şekli olarak yerini almıştır.
Ancak salgın hastalık nedeni ile bir mecburiyet anlamında uygulanan, uzaktan çalışma türlerinden biri olan evden çalışma modeli, karşılıklı bir anlaşmaya dayanmadığından klasik bir uzaktan çalışmanın hükümlerine tabi olmaz. Yani başka bir deyişle, korona virüs nedeniyle olağanüstü sebepler neticesi işverence verilen karar ile uygulanan evden çalışmada hem işçi hem de işveren sahip oldukları haklara ve üstlendikleri yükümlülüklere aynı şekilde bağlıdırlar.
Bu evden çalışma döneminde, işveren ve işçi arasında yeni bir iş sözleşmesi kurulmadıkça, eski hak ve yükümlülükleri aynen devam eder ve iş ilişkisi aynı şekilde sürer.
İşçi ve İşveren Açısından Evden Çalışma
Bu evden çalışma döneminde işveren, çalışanından özen ve sadakat borcunu yerine getirmesini, belirlenen mesai saatlerine uygun bir biçimde çalışmasını, yeterli iş performansını göstermesini bekleyebilir.
İşçi de, iş sözleşmesi ile İş Kanunu kapsamındaki tüm haklarının aynen korunmasını isteme hakkına sahip olur. Yani bu anlamda yeni bir iş sözleşmesi yapılmadıkça, işçinin daha evvelden aldığı ücret ve sosyal haklar aynı şekilde ödenmelidir.
Evden çalışma sebebiyle işçi ücret ve haklarında indirime gidilmesinin bu anlamda yasal bir dayanağı bulunmaz.
Bu noktada belirtilmesi gereken bir diğer husus ise, korona virüs salgınına karşı önlem kapsamında evden çalışma sistemine geçilmesinde, işçinin yazılı olarak onay ve rızasının alınmasına gerek bulunmaz. Ancak evden çalışma sebebi ile işçinin hakları önceden olduğu gibi aynen korunmalıdır. Evden çalışma nedeni ile işçinin çalışma şartlarında da ağırlaştırma yapılmamalıdır.
Bununla beraber unutulmamalıdır ki, zorunluluk sebebiyle virüse bağlı olarak yapılan evden çalışmada, işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin aynı şekilde sürdüğü gözetilerek işverenin iş sağlığı gibi konularda da yükümlülüğünün devam edeceğini belirtmek gerekir.
Bu yazımızda korona virüs nedeniyle çok sayıda işletme tarafından uygulanan evden çalışma yönteminde, işçinin ve işverenin sahip olacağı haklara ve yükümlülüklere değindik. Özellikle yalnızca evden çalışmaya geçilmesi nedeni ile (haricen yeni bir anlaşma bulunmadıkça) işçinin aldığı ücretlerde indirime gidilemeyeceğinin ve işçinin çalışma şartlarının da ağırlaştırılamayacağının altını çizmiş olduk.