Fitoremediasyon yöntemi ile topraktaki ağır metallerin giderimi sağlanıyor, toprağın temizlenmesinde en çevreci yeni yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Dünyadaki en önemli doğal kaynaklar arasında yer alan toprak, tarım dışındaki amaçlarla kullanıldığında ve organik kirleticilerle kirletildiğinde sorun giderek büyüyor. Toprağın ıslah edilmesi ve temizlenmesi için en yeni ve en çevreci yöntem karşımıza çıkıyor.
Madencilik, sanayi ve insan aktiviteleri gibi nedenlerle tarımsal alanların yanlış kullanımı, çevre kirliliğinin küresel bir sorun haline gelmesine yol açtı. Çünkü toprağın kirlenmesi beraberinde hayvansal ve bitkisel besinlerin de kirlenmesine yol açıyor.
Tarım alanlarının gereksinim duyduğu suya karışan atıklar ve atıkların içinde bulunan kimyasal maddeler ile birlikte kimyasal gübre artıkları, bitkilerin de olumsuz etkilenmesine neden oluyor. Toprakta bulunan ağır metallerin bitkilerin organ ve dokularındaki birikimi, bitkinin gelişmesine engel oluyor ve çimlenme ile fotosentez başta olmak üzere fizyolojik olayların da olumsuz etkilenmesine sebebiyet veriyor. İşte, bu noktada fitoremediasyon yöntemi en çevreci yöntem olarak karşımıza çıkıyor.
Fitoremediasyon Nedir ?
Geleneksel ve alışılagelmiş yöntemlerle topraktaki kirliliğin tespit edilmesi ve toprak kirliliğinin ıslah edilmesi oldukça uzun zaman alıyor. Ayrıca bu işlemin işletmeler açısından da maliyeti oldukça yüksek. Konu hakkında bilgi sahibi olan uzmanlar, konvansiyonel arıtma sistemleri ile kimyasal ve fiziksel arıtmanın tam olarak sağlanamadığını da belirtiyor. Daha etkili olacak arıtma sistemleri için de sanayi kuruluşlarının oldukça geniş bir bütçe ayırması gerekiyor.
Günümüze ucuz ve sürdürülebilir alternatif arıtma sistemleri ihtiyacı olduğu ortada. Bunun için de çeşitli araştırmalar yapıldı ve bu araştırmaların sonucunda fitoremediasyon yöntemi ortaya kondu. Bu yöntem ile ilgili olarak detaylı araştırmalar hala yapılmakta. Fitoremediasyon nedir, fitoremediasyon ne demek sorularının en basit cevabı; toprağın ıslah edilmesi için kullanılan en çevre dostu yöntem. Fitomediasyonda kullanılan bitkiler sayesinde oldukça çevre dostu toprak arındırma gerçekleştiriliyor.
Fitoremediasyon Teknikleri Nelerdir | Fitoremediasyon Yöntemleri
Toprak kirliliğinin nedenleri ve toprağın kirlenme nedenlerine bağlı olarak fitoremediasyonun yöntemleri de farklılık gösteriyor. Toprağın ıslah edilmesinde kullanılan fitoremediasyon teknolojileri şimdilik 3’e ayrılıyor. Bunlar; fitoekstraksiyon, fitostabilizasyon ve fitodegradasyon olarak karşımıza çıkıyor.
1 – Fitoekstraksiyon
Hidrokarbonlar ve petrol ürünleri nedeniyle kirlenen toprak ile yeraltı suları, bitki köklerinin yardımıyla, fitoekstraksiyon yöntemi ile temizleniyor. Bu amaçla kullanılan bitkilerin kökleri, kirletici maddeleri emiyor ve kirletici maddeler bitkinin yapraklarına, sürgünlerine karışıyor. Genel olarak direnci yüksek olan bitki köklerinin kullanıldığı bu yöntem ile başarılı sonuçlar elde ediliyor.
2 – Fitostabilizasyon
Fitostabilizasyon yöntemi ile bitkiler, kirletici maddeleri bozması değil, onları etkisiz hale getirmesi amacıyla kullanılıyor. Bitkilerin toprakta bulunan kirletici maddeleri belirli türdeki kimyasallar üreterek ıslah etmesi sağlanıyor. Bu yöntem, rizofiltrasyon yöntemi ile paralel olarak işliyor.
Riofiltrasyon yönteminde yer altı sularından radyoaktif kirleticilerin arıtılması sağlanırken, fitostabilizasyon yönteminde aynı maddeler topraktan atılmaya çalışılıyor. Bu yöntemde hibrid kavak ile çim kökleri, yüksek konsantrasyon kapasitesi ve geniş köklü olduğu için tercih ediliyor.
3 – Fitodegradasyon
Fitoremediasyonun yöntemleri arasında yer alan fitodegradasyon yönteminde, yer altı sularında organik kirleticilerin yapısının bozulması ve ayrıştırılması gerçekleştiriliyor. Fitodegradasyon ile topraktaki organik kirleticiler, doğrudan parçalanıyor ve bunun için de bitki köklerinin enzimlerinin serbest bırakılması gerçekleştiriliyor.
Bu süreçte bitkilerin dokularındaki organik kirleticiler metabolize ediliyor ve böylelikle daha az toksik maddelere dönüştürülüyor. Organik kirleticilerin yanı sıra cephane atıkları, petrol ve patlayıcı atıkları kirleticileri de fitodegradasyon yöntemi sayesinde topraktan arındırılıyor.
Fitoremediasyon Teknolojisinde Kullanılan Bitkiler | Fitoremediasyon Bitkileri Nelerdir ?
Günümüzde yaklaşık olarak 450 tane bitki türü, hiperakümülatör bitki olarak biliniyor ve bu bitkiler, toprak üstü organlarında, toprakta bulunan metal konsantrasyonundan 50 ile 500 kat fazla metal oluşmasına neden olabiliyor. Bu bitkiler arasında halk arasında en fazla bilinenleri ise; hint hardalı, hint otu, söğüt, ayçiçeği ve kavak ağacı.
1 – Kavak Ağacı
Kavak ağacı, klorlu çözücüler başta olmak üzere organik kirletici madeeleri büyük oranda azaltıyor.
2 – Hint Otu
Hint otu, böcek ilaçları gibi tarımsal kimyasal kalıntılarını toksik maddelerden temizliyor. Ayrıca hint otu, petrol atıklarının temizlenmesinde de oldukça etkili.
3 – Ayçiçeği
Ayçiçeğinin en bilinen yönü; topraktaki PAH seviyesini azaltması.
4 – Söğüt
Yapılan çalışmalar, söğüdün karışık ağır metallerde dahi başarı sağladığını göstermiştir.
5 – Hint Hardalı
Hint hardalı ile topraktan bazı metal kirleticilerin biriktirilip çıkartılabileceği ortaya kondu. Uzmanlar, hint hardalının cıva, selenyum, bakır, çinko konsantrasyonlarını etkili olarak düşürdüğünü söylüyor.
Tarımın Geleceği: Fitoremediasyon Yöntemi
Toprağın kirleticilerden ve ağır metallerden temizlenmesinde yeni teknolojilerin gelişmesi oldukça önemli. Bu yöntemler içinde de fitoremediasyon teknolojisi yer alıyor. Bu yöntem sayesinde toprağın verimine zarar veren tarımsal alanlardaki insan faaliyetleri, madencilik ve sanayi faaliyetleri, telafi şansı tanıyor.
Bitkilerin inorganik ve organik kirleticileri fitoremediasyon bitkileri bünyesine alınıyor, parçalanıyor ve kirli tarım alanları temizleniyor. Böylelikle kirlenmiş tarımsal arazilerin düzenlenmesi, stabilize edilmesi gerçekleştiriliyor. Diğer toprak arıtma sistemlerinden farklı olarak bu yöntemle çevre dostu faaliyet yürütülüyor ve sürdürülebilirlik sağlanıyor. Yöntemin başarıya ulaşması için de söz konusu tarım alanının koloidal yapısı cinsi ile miktarı önem taşıyor. Başarı sağlanması için ikinci öneli olan ise; tarım alanına uygun bitkilerin yetiştirilmesi.
Fitoremediasyon Yönteminin Avantajı; Toprağın Yerinde Islah Edilmesi
Fitoremediasyon yönteminin avantajları arasında; toprağın yerinde ıslah edilmesi de bulunuyor. Ayrıca bu yöntem, diğer yöntemlere göre daha az maliyetli ve çevre dostu. Bu yöntem uygulanırken atık dökümü amacıyla başka bir saha kullanılması gerekli olmuyor ve yerinde ıslah gerçekleştiriliyor. Fitoremediasyonun diğer avantajları ise şunlar:
Pek çok kirleticiye aynı anda müdahaleEkolojik dengeye katkı
Fitoremediasyonun Dezavantajları
Avantajları olduğu gibi fitoremediasyon yönteminin dezavantajları da bulunuyor. Örneğin; bu yöntemin uygulanması sonrasında bitkilerin yaprak dökmesi ve yeniden toprağa karışması dezavantajlar arasında. Ayrıca ıslahın diğer yöntemlere göre daha uzun sürmesi de bir başka dezavantaj. Ancak tüm bunlara rağmen çevre dostu bir yöntem olması, sürdürülebilir olması oldukça önemli.
