İş Hukuku alanında 12.10.2017 tarihinde kabulü gerçekleşen 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile düzenlemesi yapılan ‘ İş Davalarında Arabuluculuk’ müessesi, söz konusu kanunun 3 maddesi uyarınca 01.01.2018 tarihinden sonraki bir kısım iş davaları yönünden dava şartı durumuna gelmiştir.
Yani, İş Mahkemeleri Kanunu 7036 sayılı kanun 3/1 maddesi uyarınca işe iade talebiyle açılan davalarda ve işçi ya da işveren alacağı ve tazminatlarıyla ilgili davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak ifade edilmiştir.
Arabulucuya başvurulmaksızın bu belirtilen davalardan birinin açıldığının tespiti durumunda, herhangi bir işlem yapılmadan, dava şartı yokluğu sebebine dayanılarak bu açılan dava, Hukuk Muhakemeleri Kanununda yer alan 114 ve 115. maddeleri uyarınca usulden reddine karar verilir.
Zorunlu Arabuluculuk Kapsamındaki Bulunan Davalar
Yeni İş Mahkemeleri Kanunun 3 maddesi birinci fıkrasında iş davalarının bir kısmı için dava şartı olarak getirilmiş olması nedeniyle zorunluluk arz eden arabuluculuk müessesinin uygulanması gerekli olan davalar ise;
İşe iade ile ilgili davalar, Boşta geçen süre tazminatı ile ilgili davalar,İşe başlatmama tazminatı ile ilgili davalar,Kıdem tazminatı alacağı ile ilgili davalar,İhbar tazminatı ile ilgili davalar,Kötü niyet tazminatı ile ilgili davalar, Bakiye süre ücreti alacağı ile ilgili davalar,Eşit davranmama tazminatı ile ilgili davalar, Sendikal tazminat ile ilgili davalar,Ücret alacağı ile ilgili davalar,Fazla mesai ücreti ile ilgili davalar,Yıllık izin ücreti ile ilgili davalar,Yol ve yemek ücreti ile ilgili davalar,Ulusal bayram ile genel tatil ücreti ile ilgili davalar,Prim ve ikramiye ücreti ile ilgili davalardır.
Bu iş hukuku alanındaki davalarda arabuluculuk zorunludur ve dava açılmadan önce zorunlu arabuluculuk yöntemi uygulanmalıdır.
Zorunlu Arabuluculuk Kapsamı Dışında Kalan Davalar
Yeni İş Mahkemeleri Kanunun 3. maddesinin 3. fıkrasında ise zorunlu arabuluculuk müessesine başvurulmaksızın açılabilecek davalara ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu kapsamda;
İş kazası ile ilgili maddi ve manevi tazminat davaları,İş kazası ile ilgili maluliyet – iş göremezlik oranlarının tespiti davaları,İş kazası ile ilgili maluliyet oranına itiraz davaları,İş Kazası sebebi ile açılan rücu davaları,Meslek hastalığı ile ilgili maddi ve manevi tazminat davaları,Meslek hastalığı ile ilgili maluliyet – iş göremezlik oranlarının tespiti davaları,Meslek hastalığı ile ilgili maluliyet oranına itiraz davaları,Meslek hastalığı sebebi ile açılan rücu davaları
Olarak sayılabilir. İş kazası ya da meslek hastalığı kaynaklı davalarda arabuluculuğa başvurulmaksızın doğrudan dava açılabilir.
Zorunlu Arabuluculuk Uygulaması
Yukarıda sayılan zorunlu arabuluculuk kapsamındaki konularda dava açmak isteyen işçi ya da işverenler ile bunların vekil veya avukatlarının, İş Mahkemeleri Kanunu 3. Maddesi 2. Fıkrası uyarınca ‘arabuluculuk çalışması sonucunda anlaşmaya varılamadığına dair tutanağı’ dava açmadan önce, dava dilekçelerine eklemeleri gerekir.
Arabuluculuk faaliyeti kapsamında anlaşmaya varılması durumunda ise, arabulucu huzurunda tarafların, işçinin işe başlatılma tarihi, ücret ve diğer haklarının bir miktar paranın ödenmesi olan ve işe başlatmama durumundaki tazminatın parasal miktarını belirlemeleri zorunlu hususlardır. Bunlar belirlenememişse anlaşmaya varılmamış sayılır.
Arabulucuya Başvuru
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 3. maddesi 5 fıkrasındaysa arabuluculuğa nasıl başvurulacağı düzenlenmiştir. Buna göre başvuru karşı tarafın, birden fazla karşı taraf bulunması halinde bunlardan bir tanesinin yerleşim yeri ya da işin yapıldığı yer arabuluculuk bürosuna yapılır. Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde bu başvuru Sulh Hukuk Mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılır. Bu bürolar taraflar arasında tarafsız olarak vazife yapacak arabulucuyu görevlendirirler.
Zorunlu arabuluculuk başvurusundan son tutanağın düzenlendiği tarihe dek zamanaşımı ve hak düşürücü süreler durur, işlemez.
Arabuluculuk Süresi
7036 sayılı İş Mahkemeleri kanunu 3. Madde 10. Fıkrasına göre ise arabulucu, görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde yapılan başvuruyu olumlu ya da olumsuz şekilde sonuçlandırmakla yükümlüdür ancak zorunlu durumların varlığı halinde bu süre arabulucu tarafından en çok bir hafta daha uzatılabilir.
Arabuluculukta Taraflar
Arabuluculuğun taraflarını ise işçi ve işveren oluşturur. Arabulucu her iki tarafa da eşit mesafede ve tarafsız olmalıdır. Arabuluculuk faaliyetleri kapsamındaki görüşmelere taraflar bizzat katılabileceği gibi vekilleri, avukatları ya da kanuni temsilcileri aracılığı ile de katılabilirler. Ayrıca işveren tarafından yazılı olarak yetkilendirilen bir çalışan da işvereni görüşmelerde temsil etme hakkına sahip olabilir.
Arabuluculuk Faaliyeti Nasıl Sonuçlanır?
Zorunlu Arabuluculuk aşamasında tarafların uzlaşma sağlamaları zorunlu değildir. Zorunlu arabuluculukta tarafların dava öncesi arabulucuya başvuruları zorunlu bir husus ise de anlaşma ve uzlaşma konusunda bir mecburiyetleri bulunmaz.
Bazı hallerde arabulucu tarafından taraflara ulaşılamazsa, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamazsa, görüşmeler sonucu anlaşma sağlanamazsa ya da görüşmeler neticesi uzlaşma sağlanırsa arabuluculuk aşaması da son bulur. Bu aşamada son tutanak arabulucu tarafından düzenlenir.
Arabuluculuk Uzlaşma Tutanağı
6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu 18. Maddesi düzenlemesine göre uzlaşma sağlanması durumunda, mahkemeden alınan icra edilebilirlik şerhi ile bu uzlaşma tutanağı Mahkeme hükmü niteliğine ulaşır, ilamlı icra konusu olabilir ve uygulanması zorunlu hale gelir.
Arabuluculukta uzlaşmayla çözümlenen konular ile ilgili tekrar dava açılması ise mümkün değildir.
Zorunlu Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşma sağlanamadığı durumlarda, ücret alacakları için beş yıl içerisinde, işe iade davaları yönünden ise iki hafta içinde uzlaşma sağlanamadığına dair tutanak ile birlikte dava açılabilir.
