Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri olan milletvekillerinin görevlerinin sona ermesinin çeşitli yolları vardır. Milletvekilliğinin düşmesi için kendiliğinden son bulma nedenleri olarak, Milletvekilinin ölümü, seçim döneminin yani görev süresinin sona ermesi, sonraki seçimde aday olmama ya da aday olmasına rağmen seçilememe hallerinde milletvekilliği görevi de son bulur.
Bu milletvekilliğinin olağan sona erme yolları dışında, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında düzenlenmiş bazı olağan üstü durumlarda da milletvekilliği son bulur. Peki, bu haller hangileridir? Milletvekilliği düşme nedenleri nelerdir ? İşte konuya ilişkin tüm detaylar…
Cumhurbaşkanı Seçilme Durumu
Anayasamızın 101/4 maddesi düzenlemesine göre “Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.”
Eğer bir milletvekili Cumhurbaşkanı olarak seçilirse, Anayasa’nın bu hükmü gereği milletvekilliği son bulur.
Milletvekilliğinin Düşme Halleri
Bu sayılanlar dışında milletvekilliğini sona erdiren durumlardan biri de, milletvekilliğinin düşmesi halleridir. Milletvekilliğini düşüren haller Anayasamızın “ Milletvekilliğinin Düşmesi ” başlıklı 84. Maddesinde sayılarak düzenlenmiştir. Bu düşme nedenleri ise şunlardır.
a) Anayasa 84/1 fıkrası uyarınca Milletvekilinin istifası;
İstifa eden milletvekilinin istifasının geçerli olduğuna dair tespit Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı tarafından tespit edildikten sonra, TBMM Genel Kurulu tarafından kararlaştırılır. İstifa kararı Genel Kurul’da basit çoğunluk ile (Basit çoğunluk, TBMM üye tam sayısının 1/4’ünün bir fazlasından az olamaz yani bu sayı en az 151’dir) onaylanır. İstifa durumunda milletvekilliğinin düşme anı dilekçenin verildiği tarih değil, istifanın TBMM Genel Kurulu’nda oylama sonucu kabul edildiği tarihtir. Bu tarihe kadar yani istifası Genel Kurul’da onaylanana dek, milletvekillerinin tüm yetki ve haklarını kullanmaya devam eder.
b) Anayasa 84/2 fıkrası uyarınca Milletvekilinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanması hali;
Bir milletvekili, milletvekili seçilmesine engel teşkil edecek bir suçtan hüküm giyer ve bu karar da kesinleşirse ya da hakkında kısıtlama kararı verilirse, kesinleşen kararın TBMM Genel Kurul’una bildirilmesi ile meclis üyeliği düşer. Burada milletvekilliğinin düştüğü tarih ise Mahkemenin kesin karar verdiği tarih değil, kararın TBMM Genel Kurul’una bildirildiği tarihtir.
Milletvekili seçilmeye engel olan mahkûmiyet durumlarının neler olduğu ise Anayasa 76. Maddede sayılmıştır.
c) Anayasa 84/3 fıkrası uyarınca Milletvekilinin, milletvekilliği ile bağdaşmayacak bir hizmet ve görevi sürdürmede ısrarı;
Anayasa’nın 82 maddesinde ve Meclis İç tüzüğünde belirlenen, üyelik ile bağdaşmayan bir görev ya da hizmeti sürdürmekte ısrar eden bir milletvekilinin görevi yetkili komisyon raporu uyarınca TBMM Genel Kurul kararı ile düşürülür. Genel Kurul’da basit çoğunluk ile karar alınır ve oylama gizli yapılır.
d) Anayasa 84/4 fıkrası uyarınca Milletvekilinin, meclis çalışmalarına katılmaması durumu;
Meclis çalışmalarına, izinsiz ya da özürsüz olarak bir ay içinde beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin milletvekilliği düşürülür. Bu durumun Meclis Başkanlık Divanı tarafından tespiti sonrası, TBMM Genel Kurulu oylaması ile düşürülme kararı verilir. Burada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır.
Anayasa Mahkemesinden İptal İstemi
Milletvekilliğinin Anayasa 84/2 fıkrası uyarınca kesin hüküm giyme ya da kısıtlanma ile düşürülmesi hariç diğer hallerde yani milletvekilliğinin 84/1, 3 ve 4. Fıkralarına göre düşürülmesi durumlarında, ilgili milletvekili ya da bir diğer milletvekili iptal istemi ile Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir.
Anayasa 85. Madde düzenlemesi,
“Meclis Genel Kurulu Kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini onbeş gün içerisinde kesin karara bağlar”
hükmünü getirmiştir.
TBMM’nin milletvekilliğinden düşürme konusunda verdiği karar, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal başvurusu konusunda bir karara varılana dek yürürlüğe girmez.