İnsan ticareti suçu eski dönemlerden beri süregelen bir insanlık suçu olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle fakir ülkelerden toplanan insanlar belirli paralar karşılığında köle olarak satılıyor ve kullanılıyor. Modern çağ dönemini yaşamakta olan insanlık, adaletle, ahlakla ve insan onuruyla bağdaşmayacak bazı suçların işlenmesini hala daha önleyemiyor.
Birçok örgüt halen insan kaçırmaya ve onları köle gibi kullanmaya devam ediyor. Bu insanların ticaretleri yapılarak üzerlerinden para kazanılmaya çalışılıyor. Bu insanlık dışı olay hem ülkemiz de hem de dünya hukukunda suç unsuru olarak nitelendiriliyor.
Bu kapsamda insanlık suçlarından biri olan “İnsan Ticareti Suçu” konusunda hukuk sistemimizde yer alan düzenleme nasıldır? Müeyyidesi nedir? Bu suç ile mücadele adına oluşturulan yasal alt yapı neleri kapsar?
Yasal Düzenleme
Bu suçun tanımını ve cezai yaptırımını, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 80. Maddesinde buluyoruz. İnsan Ticareti başlıklı Türk Ceza Kanunu 80. Maddesi düzenlemesinde;
“(1) Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan on iki yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası verilir.(2) Birinci fıkrada belirtilen amaçlarla girişilen ve suçu oluşturan fiiller var olduğu takdirde, mağdurun rızası geçersizdir.
(3) On sekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.(4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur”
Hükümlerine yer verilmiş ve bu şekilde insan ticareti suçuna ilişkin yasal zemin hazırlanmıştır.
Bu kanuni düzenlemeden de açıkça anlaşılacağı üzere insan kaçırma suçunda, mağdurun etkilenmiş veya baskı altına alınmış rızasıyla ya da hile, tehdit veya zor kullanılarak ülkeye sokma, ülke dışına çıkarma, tedarik etme, kaçırma, bir yerden başka bir yere götürme, sevk etme veyahut barındırma eylemlerinden birinin işlenmesi gereklidir.
İnsan Ticareti Suçunun Unsurları ve Oluşumu
Bu suç özel kast ile yani TCK 80. Maddede belirtildiği gibi “zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla” işlenebilen bir suçtur. Bu suç fail ya da faillerinin bu amaçlarla hareket etmeleri gerekir.
Bu suçun işlenmesi için gereken araç filler ise;
Suç mağdurunun iradesini etki altına almak amacıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak,Nüfuzu kötüye kullanmak sureti ile ya da hileli davranışlarla veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından ya da çaresizliklerinden yararlanarak mağdurların rızasını almak olarak sayılabilir.
İnsan ticareti suçu ayrıca seçimlik hareketli bir suçtur. Yani, yukarıda açıklanan amaçlarla madde metninde belirtilen;
Bir kimseyi ülkeye sokma ya da ülke dışına çıkarma,Bir kimseyi belirtilen amaçlarla tedarik etme veya kaçırma,Bir kimseyi belirtilen amaçlarla bir yerden başka bir yere götürme, sevk etme veya barındırma eylemlerinden birinin dahi işlenmesi suçun meydana gelmesi için yeterlidir.
TCK 80/3 ise bu suçun çocuklara yönelik yani 18 yaşını doldurmamışlara karşı işlenmesi halini düzenlemiştir. Buna göre çocukları zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla hareket eden failler yönünden araç fillerin işlenmesi aranmaz.
Bir başka ifade ile bu suç için gerekli olan araç fiillerden tehdit, baskı, cebir ya da şiddet uygulamak. Veya nüfuzu kötüye kullanmak, hileli davranışlarla kandırmak veyahut kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanmak. Eylemleri işlenmese dahi suç faillerine TCK 80/1 maddesinde belirlenen ceza verilir. Bu kapsamda mağdur çocuğun geçerli ve etkilenmemiş bir rızası bulunsa dahi fail yönünden bu suç yine de oluşur.
İnsan Ticareti Suçunun Kanuni Müeyyidesi
Bu suç yönünden kanuni ceza miktarı ise 8 yıldan 12 yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası olarak belirlenmiştir. Ayrıca suça karışan bir tüzel kişilik var ise bu tüzel kişilik yönünden güvenlik tedbirleri de uygulanır. Örneğin; söz konusu bir insan ticareti suçuna karışan firma ya da şirket kapatılabilir, suçta kullanılan mallarına el konulabilir ve müsadere edilebilir.
Ceza miktarı göz önüne alındığında bu suçtan verilecek hapis cezasının, adli para cezasına çevrilebilmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılabilmesi ya da ertelenebilmesi mümkün değildir.
İnsan Ticareti suçu, res’en kovuşturmaya tabi bir suçtur. Yani suç mağdurları şikayetçi olmasalar dahi Cumhuriyet savcıları bu suç yönünden şikayete bağlı olmadan res’en soruşturma yürütürler.
Bu suç nedeni ile yargılama yapma görev ve yetkisi ise Ağır Ceza Mahkemelerine aittir. Bu suçtan Cumhuriyet savcılıkları tarafından açılan davalar Ağır Ceza Mahkemelerinde görülür.